«Βιότοπος. Η φύση στην αυλή μας: ψυχές της Φύσης στο σχολείο μας»

Το συγκεκριμένο Πρόγραμμα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης που εκπονείται στο σχολείο μας με συντονίστρια την κ. Τέγου Αγορίτσα ΠΕ 06, και συμμετέχοντες εκπαιδευτικούς τις: κ. Μαγαλιού Καλλιόπη ΠΕ19 και Καλλέργη Κωνσταντία ΠΕ08, Παπαευθυμίου Μαρία, βιολόγο, Ψάλλα Αθανασία, καθηγήτρια Γερμανικών, αποτελεί βιωματική δράση με αποδέκτες τα μέλη της σχολικής μας κοινότητας και της ευρύτερης τοπικής κοινωνίας.

Βασικός σκοπός του προγράμματος είναι η ενημέρωση και ευαισθητοποίηση των μαθητών μας για τους τύπους βιότοπων της ηπειρωτικής Ελλάδας και για την άγρια φύση και το φυσικό της περιβάλλον. Επιδιώκεται να αναβαθμιστεί και να καλλωπιστεί το σχολείο μας μέσα από την δημιουργία κήπου και εικαστικής παρέμβασης.

Ταυτόχρονα, γίνεται στο σχολείο μας έρευνα για:

Τα απειλούμενα είδη της Πίνδου(καφέ αρκούδα, πέστροφα, λύκος),
Το ρόλο των κατοίκων,τα επαγγέλματά τους και τα προϊόντα της περιοχής,
Τις δραστηριότητες, τις ορειβατικές διαδρομές και τις ανθρώπινες παρεμβάσεις στο περιβάλλον,
Τα ποτάμια ( Αχελώος, Πηνειός ) και τις πετρόκτιστες γέφυρες,
Την πολιτιστική μας κληρονομιά και την αρχιτεκτονική στην περιοχή ( εκκλησίες και μοναστήρια ),
Τους θρύλους και τις παραδόσεις της περιοχής.

Το όλο πρόγραμμα εκπονείται με τη χρήση της μεθόδου project:

Προϋποθέσεις της: Σχεδιασμός, έρευνα, ομαδικότητα, διαδραστική μάθηση, έμπνευση, ανάπτυξη πρωτοβουλίας μαθητών, συλλογική προσπάθεια.

Ο στόχος μας ένα δημιουργικό, ευχάριστο και βιωματικό σχολείο που ικανοποιεί τη διάθεση για εργασία, για αλληλεγγύη, για αλληλοκατανόηση, για δημιουργία επικοινωνίας σχολείου- σπιτιού. Επιπλέον, το συγκεκριμένο πρόγραμμα σκοπεύει στο να ξεδιπλώσει ο μαθητής την προσωπικότητά του, να ενισχύσει την αντίληψη και την επιχειρηματολογία του, να δρα δημιουργικά, να αυξάνει την κριτική του ικανότητα, να αποκτά αυτοεκτίμηση και να διατυπώνει τη σκέψη του με σαφήνεια και καθαρότητα.

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ «ΒΙΟΤΟΠΟΣ – Η ΦΥΣΗ ΣΤΗΝ ΑΥΛΗ ΜΑΣ» ΣΤΑ ΤΡΙΚΑΛΑ

Εκδήλωση γνωριμίας και παρουσίασης των δράσεων του προγράμματος «ΒΙΟτοπος – Η Φύση στην Αυλή μας» το οποίο υλοποιείται με την ευγενική δωρεά του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος και την αιγίδα του ΥΠΑΙΘΠΑ υλοποίησαν το Γραφείο σχολικών Δραστηριοτήτων της Διεύθυνσης Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης Τρικάλων, το 3ο και 9ο Γυμνάσιο Τρικάλων και ο ΑΡΚΤΟΥΡΟΣ. Το 3ο και 9ο Γυμνάσιο Τρικάλων συνυπάρχουν και έχουν κοινή αυλή η οποία είναι μία τις 20 αυλές σχολείων και ιδρυμάτων ευπαθών κοινωνικών ομάδων που συμμετέχουν στο πρόγραμμα του ΒΙΟτόπου στο πλαίσιο του οποίου μέσα στο 2014 θα δημιουργηθεί από τον ΑΡΚΤΟΥΡΟ ένας βοτανικός κήπος στην αυλή του.

Στην εκδήλωση μετά το θερμό καλωσόρισμα από την αντιπεριφερειακή σύμβουλο Περιφέρειας Θεσσαλίας κα. Αργυροπούλου Ελένη και από τον Αντιδήμαρχο Τρικκαίων κο Ξάφο Αθανάσιο πραγματοποιήθηκαν οι παρουσιάσεις:

«Μηνύματα από το οικοσύστημα της καθημερινότητάς μας», Ελένη Γιοντζή, Υπεύθυνη Σχολικών Δραστηριοτήτων της Διεύθυνσης Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης Τρικάλων.
«Βιότοπος: Η φύση στην αυλή μας», Λάζαρος Γεωργιάδης, Διευθυντής Προγραμμάτων ΑΡΚΤΟΥΡΟΥ.
«Βιότοπος. Η φύση στην αυλή μας: ψυχές της φύσης στο σχολείο μας», Αμαλία Κ. Ηλιάδη, Δ/ντρια 3ου Γυμνασίου Τρικάλων, Φιλόλογος-Ιστορικός.
«Βιότοπος: Η φύση στην αυλή μας, Ο Βιότοπος του Λύκου»
Ρίτσα Τέγου, εκπαιδευτικός ΠΕ06, συντονίστρια του προγράμματος για το 3ο Γυμνάσιο Τρικάλων
«Η σχολική αυλή από το χθες στο σήμερα?»
Χρήστος Παπαδούλης, Δ/ντης 9ου Γυμνασίου Τρικάλων
«Βιότοπος: Η φύση στην αυλή μας, Η σχολική αυλή των ονείρων μας»
Φανή Κογιάννη, συντονίστρια του προγράμματος για το 9ο Γυμνάσιο Τρικάλων

Ευχάριστη έκπληξη της εκδήλωσης ήταν οι παρουσιάσεις των παιδιών, για τα οικοσυστήματα και τη βιοποικιλότητα, για το Βιότοπο του Λύκου, για το όραμα που έχουν για την αυλή τους με αφήγηση των σκέψεών τους, ζωγραφικά έργα σε βότσαλα και χαρτί ακουαρέλλας, με επινόηση, δημιουργική γραφή και δραματοποίηση παραμυθιού αλλά και η δημιουργία της μακέτας του σχολείου. Οι ενέργειες των μαθητών διαβεβαίωσαν την άμεση κινητοποίησή τους και την υιοθέτηση των μηνυμάτων που το πρόγραμμα του ΒΙΟτόπου θέλει να στείλει.

Ο ΑΡΚΤΟΥΡΟΣ ευχαριστεί θερμά όλους του συμμετέχοντες και τους φορείς που στέκονται αρωγοί στην υλοποίηση του προγράμματος του ΒΙΟτόπου στα Τρίκαλα και ειδικότερα το Δήμο Τρικάλων για την διάθεση της αίθουσας και την γενικότερη ένθερμη υποστήριξη.

Διαβάστε παρακάτω την εισήγηση από την κ. Αμαλία Κ. Ηλιάδη, φιλόλογο-ιστορικό, Δ/ντρια του 3ου Γυμνασίου Τρικάλων στην ημερίδα περιβαλλοντικής εκπαίδευσης που πραγματοποιήθηκε στις 22-1-2014 στην αίθουσα του δημοτικού συμβουλίου Τρικάλων με θέμα “Βιότοπος. Η φύση στην αυλή μας” στα πλαίσια του αντίστοιχου περιβαλλοντικού προγράμματος που εκπονεί το σχολείο μας “Βιότοπος. Η φύση στην αυλή μας”

?εν είναι λίγοι οι ενήλικες στη χώρα ?ας που θυ?ούνται ακό?α ?ε ιδιαίτερη νοσταλγία τα παιχνίδια των παιδικών τους χρόνων στην πλατεία του χωριού, στους γειτονικούς λόφους, τα άλση και τις παραλίες. Ίσως για αυτές τις γενιές που κουβαλούν ανάλογες πολύτι?ες ε?πειρίες, ένα πρόγρα??α σαν το ?Βιότοπος- η φύση στην αυλή μας» να ?ην έλεγε και πολλά πράγ?ατα. Σε ?ια Ελλάδα όπου η αστικοποίηση ήταν ακό?α σε πλήρη εξέλιξη, η επαφή ?ε το φυσικό περιβάλλον σε καθη?ερινή βάση ήταν κάτι το δεδο?ένο. Η ύπαρξη ή όχι πράσινου στις σχολικές αυλές δεν ?πορούσε παρά να ε?φανίζεται ως δευτερεύον ζήτη?α.

Τα πράγ?ατα ό?ως σή?ερα έχουν αλλάξει πολύ. Τα ση?ερινά παιδιά έχουν ελάχιστες ευκαιρίες να βρεθούν σε φυσικό περιβάλλον, πέρα ίσως από κάποιες βδο?άδες την περίοδο των σχολικών διακοπών. Η κατάσταση είναι ιδιαίτερα προβλη?ατική στα ?εγάλα αστικά κέντρα. Κι ό?ως, οι κάτοικοι των ?εγαλουπόλεων και ιδιαίτερα τα παιδιά χρειάζονται την καθη?ερινή επαφή ?ε τη φύση. Αυτό είναι τουλάχιστον το συ?πέρασ?α στο οποίο καταλήγουν όλο και περισσότερες επιστη?ονικές έρευνες (Μ. Rivkin, 1997).

Έτσι, από έρευνες που έγιναν σε κατοίκους αστικών περιοχών (Kaplan and Kaplan, 1989), γνωρίζου?ε ότι η ά?εση γειτνίαση ?ε το φυσικό περιβάλλον ?έσω του αστικού πράσινου, έχει θετικές συνέπειες στη ψυχική και σω?ατική υγεία των ανθρώπων. Χα?ηλότερα επίπεδα άγχους, ?εγαλύτερος βαθ?ός ικανοποίησης από τη δουλειά, το σπίτι και τη ζωή γενικότερα, αλλά και λιγότερες ασθένειες είναι ?εταξύ των ωφελειών που προέρχονται από την επαφή αυτή. Ίσως τα αποτελέσ?ατα αυτών των ερευνών είναι ?ια ένδειξη ότι η «υπόθεση βιοφιλίας» που διατύπωσε ο Keller (1993) δεν στερείται βάσης. Σύ?φωνα ?ε την υπόθεση αυτή, ο άνθρωπος χρειάζεται την επαφή ?ε το φυσικό περιβάλλον ?ε τον ίδιο τρόπο που η επαφή ?ε άλλους ανθρώπους είναι απαραίτητη για την ανάπτυξή του.

Αλλά η επαφή ?ε το φυσικό περιβάλλον βοηθά εξίσου στην κοινωνικο-συναισθη?ατική ανάπτυξη των παιδιών. Σύ?φωνα ?άλιστα ?ε ?ια έρευνα που έγινε σε ?αθητές ?η?οτικού σχολείου στην Καλιφόρνια των ΗΠΑ, που συ??ετείχαν σε πρόγρα??α δη?ιουργίας ενός ?ικρού βιοτόπου στη σχολική αυλή, παρατηρήθηκε ότι τα παιδιά αναπτύσσουν πιο δη?ιουργικά παιχνίδια σε αυτούς τους χώρους καθώς και πιο θετικές και αρ?ονικές κοινωνικές σχέσεις (Moore & Wong, 1997). Είναι ακό?α γνωστό ότι δη?ιουργούνται ευκαιρίες για διαφορετικού τύπου ?άθηση. Έτσι, ?αθητές που έχουν ?έτρια ως κακή απόδοση στις συνηθισ?ένες σχολικές δραστηριότητες ?έσα στην τάξη ?πορούν να βελτιώσουν κατά πολύ την απόδοσή τους συ??ετέχοντας σε ενέργειες που τους επιτρέπουν να προσεγγίσουν ?ε διαφορετικό τρόπο το γνωστικό αντικεί?ενο.

Τέλος, η επαφή ?ε το πράσινο και γενικότερα το φυσικό περιβάλλον φαίνεται ότι επιδρά καταλυτικά στην υιοθέτηση ?ιας περιβαλλοντικά υπεύθυνης συ?περιφοράς. Γνωρίζου?ε, για παράδειγ?α, από έρευνες (Chawla) ότι οι ε?πειρίες των παιδικών χρόνων παίζουν καθοριστικό ρόλο στην ενεργή συ??ετοχή των ενηλίκων στα περιβαλλοντικά ζητή?ατα.

Με βάση λοιπόν αυτά τα δεδο?ένα, δεν είναι περίεργο το γεγονός ότι οι προσπάθειες για επέκταση του αστικού πράσινου βρίσκουν σή?ερα όλο και ?εγαλύτερη ανταπόκριση. Μια ιδιαίτερη περίπτωση, η ?ετατροπή των σχολικών αυλών σε κήπους-βιοτόπους, έχει λάβει ?άλιστα ση?αντικές διαστάσεις σε αρκετές χώρες τα τελευταία χρόνια. Ήδη από τις αρχές

της δεκαετίας του 70, αρκετά σχολεία, ιδιαίτερα στις ΗΠΑ, άρχισαν να υλοποιούν αντίστοιχα προγρά??ατα. Στη δεκαετία του 80, ένα εθνικό πρόγρα??α στην Αγγλία ?ε τοντίτλο ?Μαθαίνοντας ?έσα από τους Κήπους?, είχε ως αποτέλεσ?α περίπου το ένα τρίτο των βρετανικών σχολικών αυλών να αποκτήσουν σχολικούς κήπους. Ανάλογα προγρά??ατα εφαρ?όζονται στον Καναδά και τη Σουηδία. Σε ορισ?ένες ?άλιστα περιπτώσεις έχει δη?ιουργηθεί ?κίνη?α?, όπως π.χ. στις ΗΠΑ όπου σή?ερα 180.000 σχολεία, ?ε την υποστήριξη 40 περίπου δη?όσιων οργανισ?ών και ?η κυβερνητικών οργανώσεων ασχολούνται ?ε το πρασίνισ?α των σχολικών αυλών.

Αλλά και στην Ελλάδα η πρακτική αυτή δεν είναι άγνωστη. Η καλλιέργεια φυτών στις αυλές και σε ορισ?ένες περιπτώσεις η δη?ιουργία χώρων πράσινου στα σχολεία εφαρ?όζεται εδώ και καιρό, κυρίως στα Νηπιαγωγεία και στις πρώτες τάξεις του ?η?οτικού. Ιδιαίτερα την τελευταία δεκαετία, η ενασχόληση αυτή πήρε νέες διαστάσεις στα πλαίσια της Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης. Τις περισσότερες φορές ό?ως οι προσπάθειες γίνονται σποραδικά και ?ε?ονω?ένα, χωρίς να εντάσσονται σε ένα οργανω?ένο πρόγρα??α. Έτσι, αν και σε ορισ?ένες περιπτώσεις τα αποτελέσ?ατα είναι πραγ?ατικά εντυπωσιακά, συχνά οι προσπάθειες αυτές δεν έχουν διάρκεια. Η έλλειψη κατάρτισης των εκπαιδευτικών στο συγκεκρι?ένο θέ?α (π.χ. επιλογή κατάλληλων φυτών) αλλά και η έλλειψη τεχνικής υποστήριξης είναι ορισ?ένοι από τους παράγοντες που υπονο?εύουν την επιτυχία του εγχειρή?ατος.

Ως «Ψυχές της Φύσης» όμως θέλουμε να σταθούμε με συνέπεια, ευστοχία και γλαφυρότητα στη λογική της ανάγκης να αναγνωρίσουμε στην υποταγμένη φύση το δικαίωμα της ζωής και της ψυχής και, έτσι, να αποκαταστήσουμε την ενότητα του εαυτού μας με τον κόσμο. Γιατί τελικά μισεί τον εαυτό του εκείνος που μισεί τη φύση, ενοχλούμενος από τη λυρική καταλλαγή της. Είναι σαφές πως η αγάπη για τα ζώα, τα φυτά και τις πέτρες, αυτόν τον ανερμήνευτο σιωπηλό πολιτισμό της ύπαρξης, για το Φως και την Ψυχή, μας έφερε σε αυτό το εγχείρημα μέσα από την ανάγκη για μια βαθιά σχέση ψυχικής ειρήνης και γεφύρωσης του χάσματος που, τόσο δραματικά και πολύμορφα, εκδηλώνεται στην περιβαλλοντική κρίση και στο κενό ψυχής της καταναλωτικής και δυναστικής καθημερινότητας. Αυτό το κενό έρχεται να συ?πληρώσει το πρόγρα??α του Αρκτούρου ? Βιότοπος- η φύση στην αυλή μας ?. Ο απώτερος σκοπός του προγρά??ατος είναι να συ?βάλλει στην επανασύνδεση των παιδιών, ιδιαίτερα όσων ζουν στις σύγχρονες ?εγαλουπόλεις, ?ε το φυσικό περιβάλλον. Είναι καιρός πια να υπηρετήσουμε τη φύση και τα όντα της στην ανάκτηση της παραδεισένιας εδεμικότητας με το μέγιστο οφειλόμενο σεβασμό. Κάθε τέχνη οφείλει να συμβάλλει σε αυτό. Εξάλλου, ιστορικά, η καλλιτεχνική και, συνεπώς, η ποιητική αναφορά στο περιβάλλον και τη φύση είναι το πιο αρχέγονο αφετηριακό πεδίο αισθητικής και νοηματικής δημιουργίας.

Η ά?εση επαφή ?ε τη φύση, που θα επιτευχθεί ?έσα από τη δη?ιουργία και συντήρηση ενός σχολικού κήπου-βιοτόπου, πιστεύεται ότι θα έχει θετική επίδραση στη γνωστική και ψυχοκινητική ανάπτυξη των παιδιών καθώς επίσης και στη δη?ιουργία οικολογικής συνείδησης. Πιο συγκεκρι?ένα το πρόγρα??α στοχεύει πρωτίστως:

? στην εξοικείωση των παιδιών ?ε τα ?εσογειακά φυτά και στη συνειδητοποίηση της

ση?ασίας τους για το οικοσύστη?α,

? στην ανάπτυξη της συ??ετοχής των ?αθητών σε ενέργειες που αποσκοπούν στη

βελτίωση του περιβάλλοντος.

Ταυτόχρονα, γίνεται στο σχολείο μας έρευνα για:

Τα απειλούμενα είδη της Πίνδου(καφέ αρκούδα, πέστροφα, λύκος),
Το ρόλο των κατοίκων,τα επαγγέλματά τους και τα προϊόντα της περιοχής,
Τις δραστηριότητες, τις ορειβατικές διαδρομές και τις ανθρώπινες παρεμβάσεις στο περιβάλλον,
Τα ποτάμια ( Αχελώος, Πηνειός ) και τις πετρόκτιστες γέφυρες,
Την πολιτιστική μας κληρονομιά και την αρχιτεκτονική στην περιοχή ( εκκλησίες και μοναστήρια ),
Τους θρύλους και τις παραδόσεις της περιοχής.

Το όλο πρόγραμμα εκπονείται με τη χρήση της μεθόδου project:

Επιπλέον, το συγκεκριμένο πρόγραμμα σκοπεύει στο να ξεδιπλώσει ο μαθητής την προσωπικότητά του, να ενισχύσει την αντίληψη και την επιχειρηματολογία του, να δρα δημιουργικά, να αυξάνει την κριτική του ικανότητα, να αποκτά αυτοεκτίμηση και να διατυπώνει τη σκέψη του με σαφήνεια και καθαρότητα.