Αμαλία Κ. Ηλιάδη, φιλόλογος-ιστορικός, (Μεταπτυχιακό Δίπλωμα Βυζαντινής Ιστορίας απ΄ το Α.Π.Θ.), Δ/ντρια 3ου Γυμνασίου Τρικάλων
Αποφύγαμε μια συνολικά άτακτη χρεοκοπία ?προσωρινά, βέβαια. Δημοσκοπικά, κυριαρχεί το αίτημα των μεγάλων αλλαγών. Δεν υπάρχει, όμως, ούτε μία μεταρρυθμιστική πρόταση που να μην προκαλεί τσουνάμι αντιδράσεων. Η κοινωνία επιθυμεί να αλλάξει, αλλά αντιδρά σε κάθε αλλαγή. Δεν προσφέρει καν συμμάχους σ΄αυτή.
Υπάρχει, όμως, μια διάσταση στην κρίση που δεν την πολυσυζητάμε και δεν τη λαμβάνουμε υπόψη μας, αλλά είναι πολύ σημαντική: η διάσταση της δικαιοσύνης. Την κρίση αυτήν, κατ? αρχάς, δεν θα μπορούσε ποτέ η Ελλάδα να την αποφύγει. Ήταν μια κρίση λίγο πολύ αναμενόμενη, αφού επί 30 χρόνια η χώρα ζούσε με ολοένα και περισσότερα δανεικά. Όχι μόνο το κράτος που αύξησε σε υπερβολικό βαθμό το δημόσιο χρέος, αλλά και οι επιχειρήσεις και οι πολίτες που δανείζονταν χωρίς να υπάρχει αύριο. (Δεν θα εξετάσουμε εδώ ποιος φταίει για την υπέρμετρη αύξηση του δανεισμού: οι τράπεζες ή οι δανειολήπτες, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα που είχε τόσο χαμηλά επιτόκια, ή το πλημμελέστατα ελεγχόμενο παγκόσμιο τραπεζικό σύστημα).
Αν η χρεοκοπία της χώρας αποσοβήθηκε, το πολιτικό και κομματικό σύστημα βρίσκεται σε διαδικασία χρεοκοπίας. Γιατί αυτό έχει την τεράστια ευθύνη για το πελατειακό κράτος και τη δημόσια διοίκηση. Για τις ξέφρενες σπατάλες. Για την ατελή λειτουργία των θεσμών, για τη διαφθορά. Το 1974 έκανε τα πρώτα της βήματα η Μεταπολίτευση. Με την Αναθεώρηση του Συντάγματος το 1985 μετατρέψαμε την Προεδρευομένη Δημοκρατία σε πρωθυπουργοκεντρική. Φτάσαμε έτσι στο άλλο άκρο. Το πολιτικό σύστημα δεν έχει πια μηχανισμούς εσωτερικής ισορροπίας. Η Αναθεώρηση του 2001 συνέβαλε σε αρκετές νομοτεχνικές βελτιώσεις ?και στη συνταγματική κατοχύρωση του ΑΣΕΠ, πρώτο βασικό πλήγμα στο πελατειακό κράτος. Η Αναθεώρηση του 2008 είναι ιστορικά ανύπαρκτη. Από το 2013 και μετά απελευθερώνονται οι διαδικασίες για μια γενναία και έντιμη Αναθεώρηση του Συντάγματος. Είναι ιστορικά αναγκαία, για πολλούς λόγους. Χρειαζόμαστε νέα κόμματα και νέους βουλευτές χωρίς σημαίες ευκαιρίας, με διαφανή οικονομικά, με δημοκρατική οργάνωση, με κρυστάλλινο πολιτικό χρήμα. Κόμματα ισχυρά στους ιδεολογικούς, κοινωνικούς και πολιτικούς αγώνες, πλήρως, όμως, απαλλαγμένα από τον πειρασμό εκκόλαψης πελατειακών σχέσεων. Είναι επιτακτικό το αίτημα για μια ακηδεμόνευτη ελευθερία του εκλογέα: να επιλέγει αυτός τον άξιο από έναν ευρύ κατάλογο υποψηφίων. Ο διάλογος για τη δημιουργία μιας νέας θεσμικά Ελλάδας δεν επιτρέπεται να περιοριστεί στις κοινοβουλευτικές διαδικασίες, ούτε να εγκλωβιστεί στα κομματικά γραφεία ή να χαμηλώσει στους ορίζοντες των συνταγματολόγων και τεχνοκρατών. Πρέπει να συμμετέχει όλη η κοινωνία, σε όλους τους χώρους που φιλοξενούν τον πνευματικό στοχασμό και την έρευνα. Η διαδικασία της Αναθεώρησης πρέπει να είναι και να παραμείνει ανοιχτή όπως και η κοινωνία μας.
Γι΄αυτό επανέρχομαι στο θέμα της ευρύτερης δικαιοσύνης. Κάποια στιγμή τα δανεικά θα τελείωναν και θα μας τα ζητούσαν πίσω, κάποιοι θα έπρεπε να πληρώσουν. Η στιγμή αυτή κατά την οποία ήρθε η κρίση μάλλον είναι η σωστή. Και αυτό διότι όλοι όσοι επωφελήθηκαν λίγο ή πολύ από τα δανεικά καλούνται τώρα να τα πληρώσουν. Και δεν καλούνται να τα πληρώσουν, άμεσα τουλάχιστον, οι επόμενες γενιές. Αν η κρίση αργούσε μερικές δεκαετίες ακόμη, οι παλιότεροι θα τη γλιτώναμε και αυτό θα ήταν άδικο. Οι παλιότεροι θα έπαιρναν τις παχυλές συντάξεις τους, οι νεότεροι θα συνέχιζαν να ζουν με υψηλότερους μισθούς από αυτούς που αντέχει η οικονομία, οι διαπλεκόμενοι θα συνέχιζαν να ληστεύουν το δημόσιο χρήμα και το βάρος για τις επόμενες γενιές θα μεγάλωνε ακόμη περισσότερο. Τώρα που ήρθε η κρίση οφείλουν όσοι απήλαυσαν τα οφέλη των δανεικών να πληρώσουν και το κόστος. Με μειωμένες συντάξεις (αδίκως), με μειωμένους μισθούς (αδίκως). Οι αδικίες που γίνονται σήμερα οφείλονται στην αδυναμία του πολιτικού συστήματος να μοιράσει δίκαια το βάρος της κρίσης. Οφείλονται στη διαπλοκή, στις πελατειακές σχέσεις, στους κομματικούς μηχανισμούς που έφτιαξαν όλα αυτά τα χρόνια τα ίδια τα κόμματα και οι πολιτικοί ηγέτες. Δεν θα μπορούσε εξάλλου αυτό το σύστημα που δημιούργησε τα χρέη, την κρίση, τη διαπλοκή να μοιράσει ποτέ δικαίως το βάρος της κρίσης, ούτε να συλλάβει και να κατάσχει τις περιουσίες των κλεφτών τους οποίους δημιούργησε το ίδιο και οι οποίοι αποτελούν αναπόσπαστο μέρος του.
Και τώρα βέβαια οι νέοι πληρώνουν την κρίση γιατί η ανεργία τους είναι τρομακτική. Αλλά αυτή η γενιά που βρίσκεται σήμερα σε δυσκολία, που προσπαθεί να μπει στην αγορά εργασίας και δεν τα καταφέρνει, τελικά δεν θα επιβαρυνθεί τόσο όσο θα επιβαρυνόταν αν η κρίση έφτανε αργότερα. Πιστεύω ότι με τον έναν ή τον άλλον τρόπο θα βρεθεί μέσα στα επόμενα πέντε χρόνια μια νέα ισορροπία από την οποία οι σημερινοί άνεργοι νέοι θα επωφεληθούν. Αν η κρίση αργούσε δέκα χρόνια ακόμη, εκείνοι θα πλήρωναν ολόκληρο το κόστος της.
Αναμφισβήτητα, τα οφέλη των δανείων που μας παραχωρήθηκαν ήταν τεράστια. Η Ελλάδα πέτυχε αλματώδη αύξηση του βιοτικού επιπέδου τις τελευταίες δεκαετίες και η αύξηση αυτή διαχύθηκε σε όλα τα κοινωνικά στρώματα. Όχι ισόποσα ασφαλώς και όχι δίκαια, αφού στις τελευταίες αυτές δεκαετίες εξαιτίας της σχεδόν ανύπαρκτης ηθικής του πολιτικού συστήματος, της χαμηλοτάτου επιπέδου παιδείας -κυρίως ηθικής και κοινωνικής – άκμασαν η διαπλοκή και η διαφθορά και έγιναν πραγματικά αίσχη- σκανδαλώδη ποινικά αδικήματα, τα οποία όλα ανεξαιρέτως κουκουλώθηκαν. Και ασφαλώς η εκάστοτε αντιπολίτευση συμμετείχε στη συγκάλυψη αυτών των εγκλημάτων εξίσου με τις εκάστοτε κυβερνήσεις. Ολόκληρη η αντιπολίτευση, η οποία αν υποστηρίξει ότι δεν συμμετείχε είναι σαν να παραδέχεται ότι είναι εντελώς ανίκανη. Ουδείς είναι αθώος γι? αυτή την κατάσταση, περιλαμβάνοντας και τους τιμητές όλων, από τους οποίους είναι γεμάτη η χώρα.