Οι αναμνήσεις των σχολικών εκπαιδευτικών εκδρομών λογίζονται ανάμεσα στις πιο γνωστές, έντονες και πιο διαρκείς αιτίες γνώσεων, συναισθημάτων και εμπειριών σε αυτή την εύπλαστη για τα παιδιά και τους εφήβους ηλικία, κυρίως γιατί αποτελούν ένα ευχάριστο διάλειμμα στην ρουτίνα του σχολείου, τόσο για τους μαθητές όσο και για τους δασκάλους. Παρόλο που ο σκοπός τους είναι κυρίως εκπαιδευτικός, μπορούν συγχρόνως να αποτελέσουν μια συναρπαστική και πολύμορφη βιωμένη πραγματικότητα για όσους συμμετέχουν.
Η εκπαιδευτική εκδρομή μπορεί να ενισχύσει την διδασκαλία γύρω από ένα θέμα που συζητήθηκε μέσα στην τάξη και να βοηθήσει τους μαθητές μα και αργότερα τους φοιτητές να κατανοήσουν αυτό το θέμα καλύτερα. Η συμμετοχή, η συνέργεια μεταξύ διδασκόντων και διδασκομένων σε μια σχολική εκπαιδευτική εκδρομή παίρνει σάρκα και οστά, αφού οι δάσκαλοι μετατρέπουν τις εκπαιδευτικές εκδρομές σε φορητές αίθουσες διδασκαλίας, διδάσκοντας τα παιδιά να συλλέγουν δεδομένα, έπειτα αυτά να εξετάζονται με βάση ένα ορισμένο θέμα ή να αναλαμβάνουν μια εργασία σε συσχετισμό με   όσα έμαθαν στην διάρκεια της εκδρομής.
Επίσης, η μεταφορά των μαθητών σε ένα νέο περιβάλλον, τους χαρίζει την εμπειρία του ομαδικού ταξιδιού, τη βίωση της κοινωνικοποίησης και τους διδάσκει να σέβονται τα μέρη τα οποία επισκέπτονται.Τα παιδιά έχουν την δυνατότητα να επισκεφθούν ένα νέο μέρος που δεν έχουν επισκεφτεί ξανά στο παρελθόν και να εκτεθούν σε καινούριες προσλαμβάνουσες παραστάσεις. Αυτό μπορεί να αποδειχθεί πολύ ωφέλιμο για τους μαθητές εκείνους που δεν έχουν την τύχη ή την ευκαιρία να ταξιδέψουν. Επιπροσθέτως, οξύνεται με τον τρόπο αυτό η περιέργεια των μαθητών. Γιατί οι μαθητές που συμμετέχουν σε εκπαιδευτικές εκδρομές ανακαλύπτουν ότι θέλουν να μάθουν περισσότερα για το θέμα της εκπαιδευτικής εκδρομής. Εξάλλου, μέσα από τις εκπαιδευτικές εκδρομές διαμορφώνονται οι γνωστές ως «επεισοδιακές αναμνήσεις» με άμεση και έμμεση διεργασία, που βοηθούν τα παιδιά να ανακαλούν στην μνήμη τους πληροφορίες για μεγάλο χρονικό διάστημα.
Τα εκπαιδευτικά, επομένως,  ταξίδια είναι σημαντικά από πολλές πλευρές. Οι εκπαιδευτικές εκδρομές συνδέονται  με την απομάκρυνση από το σχολικό περιβάλλον. Ο χαρακτήρας των εκδρομών αυτών θα πρέπει να είναι πραγματικά εκπαιδευτικός, αλλά η επίδραση τους μπορεί να επεκτείνεται πέρα από το χαρακτήρα τους. Η σημασία των εκπαιδευτικών εκδρομών έγκειται στην σύσφιξη των σχέσεων μεταξύ των μαθητών, στην απόκτηση της εμπειρίας ενός νέου περιβάλλοντος και στην απόλαυση μιας ή περισσότερων ημερών μακριά από την σχολική αίθουσα.
Όταν οι μαθητές και οι δάσκαλοι είναι μαζί έξω από την τάξη, σε νέα εκπαιδευτικά περιβάλλοντα, αντικρύζοντας νέα αξιοθέατα,  οι εμπειρίες τους γίνονται  πιο δυνατές. Οι μαθητές μπορούν να έχουν την ευκαιρία να ζήσουν και να παρατηρήσουν πολλά πράγματα που δεν είναι διαθέσιμα στο σχολείο, συμπεριλαμβανομένων  άγριων ??ζώων, σπάνιων φυτών, δελφινιών, ιστορικών  μνημείων, αρχαιολογικών τόπων και χώρων,  κέντρων επιστήμης ή ιστορικών μουσείων και ίσως ακόμη και παρατήρησης αστεριών αν το εκπαιδευτικό ταξίδι είναι σε ένα πλανητάριο. Συζητώντας για το εκπαιδευτικό ταξίδι εκ των προτέρων είναι μια σοφή επιλογή εκ μέρους του διδάσκοντος  επειδή επιτρέπει στους μαθητές να γνωρίζουν τι θα αντιμετωπίσουν κατά τη διάρκεια του χρόνου τους μακριά από το σχολείο.
Τα εκπαιδευτικά ταξίδια αποτελούν ακόμη μια θαυμάσια ευκαιρία για «απόσπαση» και «συγκόλληση» και εξηγούμαι: δίνεται η ευκαιρία να παρθούν οι απαραίτητες αποστάσεις από την καθημερινή ατμόσφαιρα στην τάξη,  να περνούν οι μαθητές το χρόνο τους με τους συμμαθητές τους σε ένα νέο περιβάλλον. Μπορούν έτσι να είναι σε θέση να συνδεθούν σε περισσότερα από ένα προσωπικό επίπεδο, χωρίς την παρεμβολή της κανονικής σχολικής ημέρας. Οι μαθητές μπορεί επίσης να είναι σε θέση να περνούν το μεγαλύτερο μέρος της  εκπαιδευτικής  εκδρομής σε μικρές ομάδες, με παρατήρηση, κουβέντα και μάθηση για τον άλλον. Έχοντας οργανώσει ένα εκπαιδευτικό ταξίδι στις αρχές περίπου της σχολικής χρονιάς, αυτό  είναι πραγματικά εύστοχη επιλογή, αφού έτσι θα δημιουργηθούν οι όροι που θα επιτρέψουν στους μαθητές να συνδεθούν με τους συμμαθητές τους που μπορεί να μην γνωρίζουν πολύ καλά. Στα εκπαιδευτικά ταξίδια δημιουργείται με τον τρόπο αυτό ένα άτυπο περιβάλλον  μάθησης και  παρέχονται πολύτιμες εκπαιδευτικές ευκαιρίες μακριά από την τάξη, χωρίς τη χρήση βιβλίων και άλλων «εργαλείων» που χρησιμοποιούνται σε ένα κανονικό σχολικό περιβάλλον. Οι μαθητές σε εκπαιδευτικά ταξίδια μπορεί συχνά να μάθουν ενώ παράλληλα προσεγγίζουν  την ψυχαγωγία σε ένα πιο ανεπίσημο περιβάλλον.
Δεν έχει σημασία πόσο πολύ οι μαθητές «διασκεδάζουν» με την ελαφρή έννοια της λέξης  κατά τη διάρκεια ενός Εκπαιδευτικού  ταξιδιού, όσο το να κρατήσουν αγαπημένες αναμνήσεις τους που μπορεί να βασίζονται  στην απόλαυση της ημέρας. Έτσι μπορούν να μάθουν εμπειρικά,  να πάρουν την απόστασή τους  από το σχολείο για μια ημέρα ή ακόμη και μισή μέρα: είναι πάντα συναρπαστικό για τους μαθητές και γι αυτό τα εκπαιδευτικά ταξίδια είναι πάντα πολυαναμενόμενα.  Επίσης μπορούν να επιστρέψουν στην τάξη με μια ανανεωμένη έμφαση στην σχολική τους ζωή και απόδοση. Γιατί  οι μαθητές επωφελούνται παντοιοτρόπως από τα εκπαιδευτικά ταξίδια: Σχολεία, πανεπιστημιακές σχολές και ιδρύματα προσφέρουν εκπαιδευτικά ταξίδια ούτως ώστε οι μαθητές ή οι φοιτητές να περάσουν αρκετές ώρες ή ημέρες έξω από την τάξη. Ως εκπαιδευτικά ταξίδια-εκδρομές νοούνται και κυμαίνονται από τις τοπικές επισκέψεις σε διοικητικά γραφεία ή επιχειρήσεις ως τις πανελλαδικές και διεθνείς εκδρομές, με πλήρεις διανυκτερεύσεις. Όποιος  και αν είναι ο προορισμός,  το πεδίο εφαρμογής του  μπορεί να προσφέρει πολλά πλεονεκτήματα για τους μαθητές και φοιτητές που τα λαμβάνουν.
Μέρος του πώς οι μαθητές μπορούν να επωφεληθούν από τα εκπαιδευτικά ταξίδια είναι η απόκτηση  νέων προοπτικών για τον κόσμο. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα για πιο εκτεταμένα εκπαιδευτικά ταξίδια, όπου οι μαθητές ταξιδεύουν πιο μακριά από το σπίτι. Με το που έρχονται σε άμεση επαφή με ένα διαφορετικό περιβάλλον ή ακόμα και μια νέα κουλτούρα ή γλώσσα, οι μαθητές μπορούν να κατανοήσουν καλύτερα τη θέση τους στην κοινωνία και να αναπτύξουν ένα άνοιγμα προς τη διαφορετικότητα των άλλων.
Τα Εκπαιδευτικά ταξίδια λειτουργούν επίσης για να προσφέρουν κάποια ποικιλία σε διαφορετικά, πειθαρχημένα και αυστηρά σχέδια μαθήματος. Αντί να δαπανούμε κάθε μέρα στην τάξη, οι μαθητές μαθαίνουν σε ένα νέο περιβάλλον με νέους εκπαιδευτές. Τα εκπαιδευτικά ταξίδια  μπορούν να δώσουν στους μαθητές την ευκαιρία να συνομιλήσουν με  μαθητές από άλλα σχολεία, καθώς μαθαίνουν μαζί ή να συμμετέχουν σε ομαδικές δραστηριότητες.  Συχνά θα καλύψουν περισσότερα από ένα στυλ εκμάθησης, πράγμα που τα καθιστά εξαιρετικά «εργαλεία» διδασκαλίας για ορισμένους μαθητές. Διαλέξεις στην τάξη ισχύουν κυρίως για τους μαθητές «ήχου», που μαθαίνουν καλύτερα με το άκουσμα ως ακουστικοί τύποι. Visual μαθητές μπορούν να επωφεληθούν από οπτικά βοηθήματα και ερεθίσματα, τα οποία υπάρχουν στην τάξη, αλλά είναι πολύ πιο συχνά κατά τη διάρκεια μιας Εκπαιδευτικής εκδρομής. Τέλος, για τους μαθητές αφής, τα εκπαιδευτικά ταξίδια προσφέρουν μια ασυνήθιστη ευκαιρία να εκτελέσουν με  τα χέρια τους δραστηριότητες που προάγουν τη  μάθηση μέσω εκπαιδευτικών προγραμμάτων.
Είναι επομένως σημαντικό για τους εκπαιδευτικούς και τους διευθυντές σχολείων να επιλέγουν εκπαιδευτικά ταξίδια που αυξάνουν και εμπλουτίζουν τα υπάρχοντα σχέδια μαθήματος και να εκσυγχρονίζουν  τη μάθηση στην τάξη συνδυάζοντας θεωρία και εμπειρική εκμάθηση. Ένα εκπαιδευτικό ταξίδι που οι εκπαιδευτικοί επιλέγουν για τους λόγους αυτούς, μπορεί να χρησιμεύσει για να τονίσει δύσκολες έννοιες ή για να επεκτείνει τη γενική φύση ενός μαθήματος  στην τάξη, δίνοντας πιο συγκεκριμένες πληροφορίες. Οι ειδικοί παιδαγωγοί που μελετούν  σε σχολικές ομάδες εκπαιδευτικά ταξίδια μπορεί επίσης να είναι σε θέση να παρέχουν στους «επαγγελματίες» εκπαιδευτικούς  διορατικότητα από την προηγμένη μελέτη ή άμεση εμπειρία, την  οποία  δεν θα μπορούσε να παρέχει μόνο η στατική τους εκπαίδευση και επιμόρφωση.
Οι εκπαιδευτικοί μπορούν ακόμη να ενθαρρύνουν την καλή συμπεριφορά κατά τη διάρκεια της εκπαιδευτικής εκδρομής και να παρακινήσουν τους μαθητές να εργαστούν σκληρά με την προοπτική μιας εκπαιδευτικής επίσκεψης, κρούοντας ταυτόχρονα τον  κώδωνα του κινδύνου για τις ενδεχόμενες παρεκτροπές ως ηθική ανταμοιβή. Βέβαια, ακόμη και τα  πιο κατατοπιστικά εκπαιδευτικά ταξίδια έχουν συνήθως  στοιχεία ψυχαγωγίας, που τα καθιστά από μόνα τους μέγιστη ηθική ανταμοιβή. Εξάλλου, υπάρχουν γεγονότα και καταστάσεις που δεν περιλαμβάνονται στα βιβλία και που είναι συναρπαστικό να γνωρίζουμε. Πολλοί ειδικοί στη διάρκεια ενός ταξιδιού, όπως αρχαιολόγοι, μουσειολόγοι, ξεναγοί, ειδικευμένοι εκπαιδευτικοί μπορούν να μοιραστούν τις γνώσεις τους για την προώθηση της μαθησιακής διαδικασίας εκτός συμβατικής τάξης για το θέμα μας. Οι δάσκαλοι περιμένουν από τους μαθητές τους να έχουν  την καλύτερη συμπεριφορά  κατά τη διάρκεια των  εκπαιδευτικών εκδρομών. Αυτός είναι ένας τρόπος  να διδάξουν στους μαθητές πώς να ενεργούν σωστά και να επιδεικνύουν τους αναμενόμενους τρόπους συμπεριφοράς σε ένα επαγγελματικό περιβάλλον, αποκτώντας παράλληλα βελτιωμένη αίσθηση της κοινότητας στην περίπτωση που το Εκπαιδευτικό ταξίδι  αφορά  σε ένα τοπικό προορισμό: οι μαθητές έτσι θα αποκτήσουν μια καλύτερη κατανόηση για την κοινότητά τους. Αυτό ενισχύει μερικές φορές το ενδιαφέρον των μαθητών για την ιδιότητα του ενεργού πολίτη προκειμένου να διατηρηθεί ό, τι προσπαθεί να διασώσει  η κοινότητα των ειδικών.
Τα πλεονεκτήματα των εκπαιδευτικών ταξιδιών και εκδρομών, επομένως, είναι πολλά. Δημιουργείται ένα ενδιαφέρον για νέα επαγγέλματα με τις επισκέψεις σε  ιστορικά μέρη, βλέποντας την άγρια ??ζωή ή ζητώντας από ένα επιστήμονα να σου μιλήσει για τα διαστημικά ταξίδια. Όλες οι δυνατότητες για εκπαιδευτικές εκδρομές και μορφωτικό ταξίδι συνάδουν με την απόκτηση μιας αξέχαστης εμπειρίας του πραγματικού κόσμου. Δίνουν την ευκαιρία για συνολική βύθιση στο φυσικό και κοινωνικό περιβάλλον. Στις εκδρομές αυτές, ο μαθητής αποκτά πρακτικές κοινωνικές ικανότητες και ανοίγματα κριτικής σκέψης έξω από το ελεγχόμενο περιβάλλον της τάξης. Γιατί το να είναι σε θέση να ζητήσει πληροφορίες από εμπειρογνώμονες σχετικά με τον συγκεκριμένο τομέα σπουδών τους επί τόπου απαιτεί σκέψη. Μπορούν έτσι  να «μάθουν» πραγματικού κόσμου «μαθήματα». Ενδυναμώνεται  ακόμη η έμπνευση που προκύπτει αργότερα και αποδεικνύεται με τα παραδοτέα (εργασίες) στην τάξη. Γιατί  ένας μαθητής, ο οποίος βλέπει, αγγίζει και μυρίζει ιστορικά κειμήλια, αρχαία αντικείμενα και πρωτότυπες πηγές- κείμενα αποκτά κίνητρα για να μάθει περισσότερα σε βάθος, όταν  επιστρέψει στην τάξη. Τα εκπαιδευτικά ταξίδια διεγείρουν τη μάθηση πέρα ??από ό, τι τα βιβλία και τα βίντεο μπορούν να προσφέρουν στο μαθησιακό περιβάλλον. Αυτό δεν σημαίνει ότι όλα τα εκπαιδευτικά ταξίδια προσφέρουν εξίσου πνευματική τόνωση, αλλά  οι εκδρομές που είναι καλά σχεδιασμένες έχουν ως αποτέλεσμα υψηλότερα επίπεδα της ακαδημαϊκής επίδοσης σε κάθε αντικείμενο μελέτης. Ο μαθητής μαθαίνει σε ένα ανεπίσημο περιβάλλον, όταν σε ένα εκπαιδευτικό ταξίδι  κατευθύνεται από καταρτισμένο προσωπικό σε ένα μουσείο ή κέντρο επιστημών. Αυτό επιτρέπει σε όλους τους συμμετέχοντες να μάθουν χωρίς να το συνειδητοποιούν με στενό και απόλυτα αυστηρό τρόπο, πράγμα το οποίο φτάνει σε περισσότερους μαθητές από διάφορα κοινωνικά στρώματα, υπόβαθρα και στυλ μάθησης.

 Αμαλία Κ. Ηλιάδη,

Φιλολόγου-Ιστορικού, ΜΑ Βυζαντινής Ιστορίας, Δ/ντρια 3^ου Γυμνασίου Τρικάλων.

Κωνσταντινούπολη-Άλωση-1453

από την κ. Αμαλία Ηλιάδη, φιλόλογος-ιστορικός, Δ/ντρια 3ου Γυμνασίου Τρικάλων

από την Αμαλία Κ. Ηλιάδη, φιλόλογο-ιστορικό, Δ/ντρια 3^ου Γυμνασίου Τρικάλων

Το βιβλίο «Το παλιό σχολειό» παρουσιάζει την ιστορία της εκπαίδευσης στη μεταπολεμική Ελλάδα. Είναι ένα βιβλίο που ξυπνά μνήμες στους μεγαλύτερους, που έζησαν πολλά από τα κομμάτια αυτής της ιστορίας ή έμαθαν τη σχολική ζωή της εποχής εκείνης από διηγήσεις των γονιών τους. Πιστεύω πως η όλη σύνθεση του βιβλίου το κάνει προσεγγίσιμο και στις δυο κατηγορίες αναγνωστών: ανηλίκους και ενηλίκους. Τα παιδιά μαθαίνουν πράγματα που ούτε καν φαντάζονται ότι συνέβαιναν και οι ενήλικες «ταξιδεύουν» στο τρυφερό παρελθόν, αφού τα βιώματα της σχολικής ζωής σφραγίζουν τον καθένα μας στη μετέπειτα πορεία του.

 Το εν λόγω βιβλίο μοιάζει με συναρπαστικό «ταξίδι» προκειμένου να «στηθεί» ένα μουσείο, όμως ένα μουσείο της εκπαίδευσης όπου καταγράφεται συστηματικά η μεταπολεμική ιστορία της εκπαίδευσης στην Ελλάδα με  ενδιαφέροντα στοιχεία που ανακαλύφθηκαν από τις συγγραφείς κατά τη διάρκεια αυτής της ερευνητικής τους πορείας, ώστε ο αναγνώστης και ο πολύς κόσμος να μπορεί να γίνει κοινωνός αυτών των γνώσεων.

Οι συγγραφείς, έχοντας ιδρύσει Μουσείο Μαθητικής Ζωής στο σχολείο τους, το μοναδικό που υπάρχει στην Αττική, αποτύπωσαν και σε βιβλίο την πολύτιμη εμπειρία τους. Το βιβλίο θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ιστορικό, αφού αναφέρεται σε δράσεις και γεγονότα που αφορούν στο πιο σημαντικό κομμάτι της ζωής ενός λαού, την εκπαίδευση. Δηλαδή τον τρόπο, τον τόπο, τα πρόσωπα, όλα όσα συνέβαλαν, ώστε να εκπαιδευτούν τα παιδιά της μεταπολεμικής Ελλάδας.

Η συγγραφή του βιβλίου στηρίχτηκε σε μαρτυρίες ανθρώπων της εκπαίδευσης, αλλά και απλών ανθρώπων, που έζησαν εκείνη την εποχή. Οι συγγραφείς του κατέγραψαν τα κειμήλια ψυχής που τους εμπιστεύτηκαν και θέλησαν να τα παραδώσουν στις επόμενες γενιές ως παρακαταθήκη. Υπό το πρίσμα αυτό το «Παλιό σχολείο» μπορεί να θεωρηθεί και ιστορικό βιβλίο. Πράγματι, κάποιες από τις εικόνες του φαντάζουν ξένες προς τα παιδιά, αφού δε γνωρίζουν το εκπαιδευτικό σύστημα, το σχολικό περιβάλλον, την ανέχεια εκείνης της εποχής. Για να αντισταθμιστεί ο παράγοντας αυτός, οι συγγραφείς φρόντισαν να κάνουν τις περιγραφές τους μέσα στο κείμενο όσο πιο ζωντανές γινόταν, ευελπιστώντας πως ο συνδυασμός φωτογραφίας και περιγραφής θα βάλει σε λειτουργία το μοχλό της ενσυναίσθησης. Είναι σίγουρο πως ορισμένες από τις διάφορες μορφές τιμωρίας του παλιού παιδαγωγικού συστήματος, τραυμάτιζαν τον ψυχικό κόσμο των μαθητών. Σήμερα, δυστυχώς, έχουμε οδηγηθεί στο άλλο άκρο και τα άκρα θεωρούνται αρνητικά. Η σημερινή ατιμωρησία, που συνηθίζει τα παιδιά σε συμπεριφορές και στάσεις ζωής χωρίς κανόνες και συνέπειες, είναι εξίσου βλαπτική. Η σωστή στάση βρίσκεται κάπου στη μέση. Απόδειξη τούτου αποτελεί το γεγονός ότι αρκετοί από εκείνους τους μαθητές όχι μόνο σπούδασαν, αλλά διέπρεψαν ως λαμπροί επιστήμονες σε όλα τα μήκη και τα πλάτη της γης.

 Μετά από χρόνια πολέμου και καταστροφών η χώρα μας δε διέθετε ούτε υποδομές ούτε έμψυχο δυναμικό, για να καλύψει τις μαθησιακές ανάγκες των παιδιών της. Έστω όμως και με τα ελάχιστα που διέθετε κατόρθωσε σημαντικά πράγματα. Πάρα πολύ σημαντικές είναι και οι μαρτυρίες που παρατίθενται και έχουν την αξία τους, γιατί προέρχονται από προσωπικά βιώματα. Εκείνο που διακρίνει κανείς στις μαρτυρίες είναι η νοσταλγία, που υποφώσκει για κείνα τα χρόνια, όπως κι αν τα έζησε κανείς. Οι εικόνες, οι οποίες είναι πάρα πολλές, αποτελούν τους αδιάψευστους μάρτυρες μιας εποχής, που ωστόσο οι μαθητές, αν και ξυπόλυτοι, ανταποκρίνονταν στο κάλεσμα της μάθησης. Πολλές απ? τις εικόνες που ανήκουν σε προσωπικά αρχεία ιδιωτών είναι στ? αλήθεια συγκλονιστικές. Και μας προβληματίζει το γεγονός ότι, παρά τις ανυπέρβλητες δυσκολίες, οι εποχές εκείνες ανέδειξαν πνευματικούς ανθρώπους, που διέπρεψαν στη συνέχεια και πρόσφεραν πολλά στο κοινωνικό σύνολο. Το συμπέρασμα αξιοπρόσεκτο: ακόμα και στις πιο δύσκολες συνθήκες το πνεύμα είναι πρόθυμο.

Οι μαρτυρίες του βιβλίου είναι το δυνατό του σημείο καθώς προέρχονται από ανθρώπους του πνεύματος, αλλά και από απλούς ανθρώπους, που έζησαν όλα αυτά ως παιδιά της φτωχής και ταλαιπωρημένης Ελλάδας. Το μήνυμά του είναι ότι ο άνθρωπος έχει μέσα του δυνάμεις ανεξάντλητες, που ούτε κι ο ίδιος γνωρίζει, και ότι με μόχθο και καθημερινό αγώνα καθετί μπορεί να ξαναγεννηθεί από τις στάχτες του.

Μέσα από το εξαιρετικό αυτό βιβλίο δίνεται η δυνατότητα να γνωρίσει ο αναγνώστης το παρελθόν της σχολικής ζωής, για να μπορεί να κρίνει και να συγκρίνει τις εποχές. Να «οσμιστεί» την ατμόσφαιρα της εποχής, να συνειδητοποιήσει ότι όσα έχει σήμερα δεν ήταν άλλοτε δεδομένα και να μάθει ότι το χτες του παππού και της γιαγιάς του είναι το δικό του σήμερα, κι αν θελήσει, μπορεί να το κάνει καλύτερο.

Εφέτος (σχολικό έτος 2012-2013) στο σχολείο μας εκπονείται καινοτόμο εκπαιδευτικό πρόγραμμα πολιτιστικών δραστηριοτήτων με θέμα «Εργαστήρι Ζωγραφικής: Εικαστική Αποτύπωση των Μνημείων της Ακρόπολης-Παρθενώνα», στο οποίο συντονίστρια είναι η  κ.Καλλέργη-Γιάκου Ντία, καθηγήτρια εικαστικών.

Τα υποθέματα, οι επιμέρους διαστάσεις-όψεις  του  που προσεγγίζουν  οι μαθητές αφορούν τη γνώση  του  Παρθενώνα  και  των  Μνημείων  της  Ακρόπολης, τη μελέτη στη  θεωρία  και  πράξη, την  ένταξή  τους  στο  Ιστορικό  Πλαίσιο του Χρυσού  Αιώνα  (5^ος αι. π.Χ.), την λεπτομερειακή  ιστορική ? αρχαιολογική  ανάλυσή  τους, την εικαστική  τους  αποτύπωση με ζωγραφική  απόδοση  και  παραγωγή  νέων  έργων  τέχνης. Οι  παιδαγωγικοί  στόχοι  που τίθενται σε αυτή την περίπτωση είναι επομένως γνωστικοί, αξιακοί, συναισθηματικοί-βιωματικοί, όσο και απόκτησης  εικαστικών  δεξιοτήτων. Επίσης οργανωτικοί, με ψηφιοποίηση των  έργων  ζωγραφικής  απόδοσης  των  μαθητών-μαθητριών  και  διοργάνωση  έκθεσης, πραγματικής  και  εικονικής.

Η  έμπρακτη  πιστοποίηση  της  αξίας  του  αρχαίου  ελληνικού  πολιτισμού, ως  πηγής  έμπνευσης συντελείται με τον τρόπο αυτό μέσω της μεθοδολογίας  υλοποίησης του προγράμματος και των συνεργασιών  με  άλλους  φορείς,  τα οποία εδράζονται στα ακόλουθα στάδια: 1. Εντοπισμός ? επεξεργασία  εικονογραφικού  υλικού: Ζωγραφικοί  πίνακες, Σκαριφήματα, Σχέδια, Αρχιτεκτονικές και  Ζωγραφικές  Αναπαραστάσεις, Τεκμήρια  (ομαδοσυνεργατική  μέθοδος  project) 2. Συνεργασία  με  το  νέο  Μουσείο  της  Ακρόπολης: Επίσκεψη ? Παρακολούθηση  σχετικού  Εκπαιδευτικού  Προγράμματος 3. Οργάνωση  έκθεσης  ζωγραφικής, πραγματικής  και  εικονικής-ψηφιακής.

Τα πεδία  σύνδεσης  με  τα  προγράμματα  σπουδών  των  αντίστοιχων  γνωστικών  αντικειμένων αφορούν τα  μαθήματα: Ιστορία ? Τέχνη ? Αρχαιολογία, Εικαστικά: σχέδιο, ζωγραφική  αναπαράσταση,  Έκθεση ? Έκφραση  Ιδεών, Πολιτική  και  Κοινωνική  Αγωγή. Η διερεύνηση  του θέματος από τους μαθητές περιλαμβάνει  βιβλιογραφική  έρευνα  για  το  Χρυσό  Αιώνα  στην  Αρχαία  Αθήνα και εντοπισμό  εικονογραφικού  υλικού, συλλογή σχεδίων ? ζωγραφικών  και  αρχιτεκτονικών  αναπαραστάσεων,  κατάταξή  του  σε  ομάδες: μνημεία  της  Ακρόπολης  των  Αθηνών  (Παρθενών, Προπύλαια, Ναοί: Απτέρου  Νίκης, κτλ.),επεξεργασία, δηλαδή δημιουργία  θεματικών  ενοτήτων  και  ζωγραφικές  αποδόσεις  των  μελετηθέντων  μνημείων, με παράλληλη επισήμανση του λειτουργικού  τους  ρόλου  στον  Ιερό  Βράχο. Η, δε, υλοποίηση  των δράσεων  και  επισκέψεων του προγράμματος προϋποθέτει περιήγηση στο Νέο  Μουσείο  της  Ακρόπολης: παρατήρηση του  Ψηφιακού  Υλικού  και  περιήγηση  στον  Εικονικό  του  κόσμο.

Υπό τις κατευθύνσεις, λοιπόν, την επίβλεψη και σε συνεργασία με την καθηγήτριά τους των εικαστικών, οι μαθητές και οι μαθήτριές μας στοχεύουν  σε μια δυναμική παρέμβαση, από τη μεριά τους, στο πολιτιστικό γίγνεσθαι του σχολείου μας και της ευρύτερης περιοχής, με την εφαρμογή ενός ολοκληρωμένου προγράμματος εικαστικής και πολιτιστικής εμβάθυνσης. Βασική επιδίωξη του σχολικού καλλιτεχνικού μας εργαστηρίου είναι  η σταδιακή μύηση στο χώρο σπουδών των εικαστικών τεχνών και η δημιουργία πρόσφορων συνθηκών ανάπτυξης της καλλιτεχνικής έκφρασης στους εφήβους μαθητές μας.  Μέσα από ειδικά μελετημένα προγράμματα, προσαρμοσμένα στην ηλικία τους, το εργαστήρι προσφέρει σε παιδιά και εφήβους τη δυνατότητα,  μέσα από ευχάριστη αλλά στοχευμένη, δομημένη παιδαγωγικά και επιστημονικά απασχόληση, να πλησιάσουν την εικαστική δημιουργία, να μάθουν τη γλώσσα της και να χειριστούν διαφορετικά εκφραστικά μέσα, όπως σχέδιο, ζωγραφική, γλυπτική  κ.ά. Με ατομικές και ομαδικές εργασίες και την καθοδήγηση της έμπειρης δασκάλας τους κ. Ντίας Καλλέργη-Γιάκου, καλλιεργούνται, μέσα από τη διαδικασία της τέχνης με δημιουργικότητα, αυτοπειθαρχία και, όπου κρίνεται απαραίτητο, με καλλιτεχνική ελευθερία, αναδεικνύοντας  το ταλέντο στους πιο προικισμένους. Μαθητεύουν στο ζωγραφικό εργαστήρι του 3^ου Γυμνασίου Τρικάλων  παράλληλα με το εκπαιδευτικό-σχολικό τους έργο, τη μελέτη και την επιμέλεια που απαιτείται σε όλα τα μαθήματα, γιατί το εικαστικό μας εργαστήρι έχει να επιδείξει αξιόλογη δραστηριότητα επιμορφωτικού και ψυχαγωγικού χαρακτήρα, όπως αποδεικνύεται και από τις φωτογραφίες που στηρίζουν, συνοδεύουν και εμπλουτίζουν αυτό το κείμενο. Εξάλλου, η εκπαίδευση μέσα από τις τέχνες συμβάλλει στην πραγματοποίηση ολοκληρωμένης μάθησης, δεδομένου ότι, ενώ γίνεται η γνωστική προσέγγιση διαφόρων θεμάτων, ενεργοποιείται ταυτόχρονα η κριτική σκέψη, η δημιουργικότητα, η συναισθηματική έκφραση και η φαντασία.

Στο πλαίσιο των στόχων αυτών, οι μαθητές και μαθήτριες του εργαστηρίου μας  πραγματοποιούν εκπαιδευτικές επισκέψεις σε εκθέσεις  οι οποίες φιλοξενούνται, κατά καιρούς, στην πόλη μας μα και σε άλλες πόλεις, στη διάρκεια εκπαιδευτικών εκδρομών. Ξεναγούνται στις εκθέσεις από τους υπευθύνους των εκπαιδευτικών προγραμμάτων, συνήθως ιστορικούς της τέχνης & τεχνοκριτικούς ή επιμελητές των εκθέσεων,  και έτσι έχουν την ευκαιρία να γνωρίσουν και να θαυμάσουν μια σειρά έργων από πρόσφατες ή παλιότερες ενότητες δουλειάς,  τα οποία αποτυπώνουν τη μαγική ποιητική, τις αναζητήσεις και την πάντοτε φρέσκια και νεανική ματιά  ακμαίων και σύγχρονων ή παλαιότερων  δημιουργών. Μέσα από τις αναλυτικές αυτές  παρουσιάσεις  γίνεται  κατανοητό ότι, πράγματι, το έργο τέχνης «χαρίζει»  γνωστική επάρκεια, αναπτύσσει τη φαντασία , ωθεί τη σκέψη  σε πολλαπλές ερμηνείες,  ενδυναμώνει πολιτισμικά και  ευαισθητοποιεί αισθητικά. Εξάλλου, η ενεργοποίηση του στοχασμού αποτελεί θεμέλιο για κάθε θετική δράση των σκεπτόμενων και ενεργών πολιτών, έτσι ώστε να διαχειρίζονται την αλλαγή και να προσαρμόζονται στις νέες κοινωνικές και οικονομικές συνθήκες.

Με το πέρας των ξεναγήσεων, οι μαθητές συνήθως  δημιουργούν τα προσωπικά τους έργα,  με βάση έναν συγκεκριμένο πίνακα ζωγραφικής ή με  αφορμή το σύνολο του έργου ενός καλλιτέχνη, με στόχο να αντιληφθούν τη σχέση του λόγου με τις εικαστικές τέχνες. Παράλληλα, όμως, το έργο τέχνης ως αντικείμενο παρατήρησης προάγει το στοχασμό, προσφέρει ευελιξία επιλογών. Διεγείρει κατ? αρχάς τις αισθήσεις, στη συνέχεια ελκύει  την παρατηρητικότητα οριοθετώντας τη, γεγονός που κάνει τον στοχασμό περισσότερο εστιασμένο. Η προσήλωση αυτή μέσα από κατάλληλες διδακτικές προσεγγίσεις, δίνει τη δυνατότητα για βαθιά στοχαστική ενεργοποίηση: ερμηνεία συμβόλων, εντοπισμό μηνυμάτων, ανάκληση εμπειριών, ανάλυση και σύγκριση εννοιών, εύρεση εναλλακτικών προοπτικών. Το ζητούμενο είναι  να προκύψει ένα εικαστικό έργο ή ένα κείμενο ως έκφραση της εντύπωσης ή του συναισθήματος που δημιουργεί ένα έργο τέχνης. Γιατί η αξιοποίηση των τεχνών για μαθησιακούς σκοπούς σήμερα αναπτύσσεται ως μια μορφή εκπαίδευσης. Συγκεκριμένα, η εκπαίδευση μέσα από τις τέχνες συνίσταται στο ότι, ενώ μελετάται ένα μαθησιακό αντικείμενο, παρεμβάλλεται η ανάλυση έργων τέχνης, το περιεχόμενο των οποίων σχετίζεται με αυτό. Εξάλλου, η δημιουργική γραφή στο πλαίσιο του σχολείου στοχεύει στο να κάνει τους μαθητές «μικρούς συγγραφείς»,  δίνοντάς τους ερεθίσματα για έκφραση και δημιουργία. Έτσι, η εσωτερική επικοινωνία ή αλλιώς η ώσμωση μεταξύ  διαφορετικών μορφών τέχνης μπορεί να αποτελέσει πρόσφορο πεδίο πειραματισμού και έκφρασης των δημιουργικών ταλέντων των μαθητών.

Υπό αυτό το πρίσμα, οι  επισκέψεις  σε εκθέσεις ζωγραφικής είναι  πολύ ενδιαφέρουσες εμπειρίες, από τις οποίες οι μαθητές αποκομίζουν πολλαπλά οφέλη, επιτυγχάνοντας τη μάθηση μέσα από ενεργητικές διαδικασίες, που παράλληλα επιτρέπουν την έκφραση της δημιουργικότητάς τους. Τα νοήματα των έργων ανακαλύπτονται και στη συνέχεια αξιοποιούνται ως εναύσματα προκειμένου να πραγματοποιείται μια περισσότερο εμπλουτισμένη και ανοικτή σε ερμηνείες προσέγγιση των εξεταζόμενων θεμάτων. Τέτοιου είδους εκπαιδευτικές επισκέψεις παρέχουν στους μαθητές τις απαραίτητες δεξιότητες για την ανάπτυξη καινοτόμων δράσεων, οι οποίες θα ενδυναμώσουν τη δημιουργικότητα και την κριτική σκέψη τους, μέσω της επεξεργασίας έργων τέχνης.

Αμαλία Κ. Ηλιάδη, φιλόλογος-ιστορικός, (Μεταπτυχιακό Δίπλωμα Βυζαντινής Ιστορίας απ΄ το Α.Π.Θ.), Δ/ντρια 3ου Γυμνασίου Τρικάλων

Γράφει η Αμαλία Κ. Ηλιάδη, φιλόλογος-ιστορικός, Δ/ντρια 3^ου Γυμνασίου Τρικάλων

Το θέμα του  προγράμματός  μας: «Όψεις  Βυζαντινού  πολιτισμού: Μνημεία  και  Προσωπογραφίες» μας οδήγησε να περιδιαβούμε ως φιλέρευνοι περιηγητές την ερειπωμένη Καστροπολιτεία του Μυστρά του 14ου και 15ου αιώνα, που ήταν η πρωτεύουσα του Βυζαντινού, Τουρκικού και Βενετσιάνικου Μοριά, χτισμένη στην πλαγιά του Ταΰγετου,  και την μοναδική επιβλητική Μονεμβασιά, τον βράχο που είναι ενωμένος με την στεριά με μια στενή λουρίδα γης απ΄ όπου πήρε το όνομά της η περιοχή ( μόνη + εμβασιά ).

Αναχωρήσαμε γεμάτοι ευγενικές αισθητικές προσδοκίες  από την πόλη μας, τα Τρίκαλα και, με ενδιάμεσο σταθμό τον Ισθμό,  αφιχθήκαμε αργά το απόγευμα στη Σπάρτη, την πόλη του αξεπέραστου ηρωικού βασιλιά Λεωνίδα. Αντικρίσαμε στο φως του γλυκού, μεσογειακού δειλινού μια ήρεμη και γοητευτική πόλη με χαμηλό συντελεστή δόμησης στα κτίριά της που επέτρεπε να αναδεικνύονται τα υπέροχα, παλιά, λιτά νεοκλασσικά της.

Την επόμενη μέρα η επίσκεψή μας στο Μιστρά ήταν μια αποκάλυψη ζωής μέσα στα χαλάσματα: οι αρχαίες πέτρες, τα παλιά σπίτια, τα ξεχασμένα παλάτια των δεσποτών μας μίλησαν για το μεγαλείο του Βυζαντίου, της χαμένης μας ελληνικής αυτοκρατορίας. Είδαμε  τόσα και σημαντικά μνημεία?που μας κατέκλυσε η ρομαντική διάθεση μιας άλλης εποχής, με αργούς ρυθμούς, με στενή επαφή με το φυσικό περιβάλλον? έτσι, η Βυζαντινή εκκλησία της Παντάνασσας του 15ου αιώνα  και  του Αγίου Δημητρίου με τον  μαρμάρινο δικέφαλο αετό του δαπέδου στο οποίο εστέφθη αυτοκράτορας ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος, το κάστρο του Βιλλεαρδουίνου  που βρίσκεται στη κορυφή του λόφου, από όπου είχαμε μια  μοναδική θέα της Σπάρτης, τα δημόσια και ιδιωτικά κτίρια που επιτυχώς αναστηλώνονται και ανακατασκευάζονται, μας γέμισαν με πολύτιμες πολιτισμικές γνώσεις και εμπειρίες.

 Αργά το μεσημέρι της ίδιας μέρας η επίσκεψη στην ατμοσφαιρική Μονεμβασιά με τα πέτρινα σπίτια, τα αρχοντικά και τις βυζαντινές εκκλησίες μας ενέπνευσε το δέος και τόνωσε την καλλιτεχνική μας αίσθηση των πραγμάτων. Στη Μονεμβασιά με τις 40 εκκλησίες, εκεί όπου  ο οικισμός χωρίζεται στην επάνω πόλη κτισμένη στο πλάτωμα της κορυφής του βράχου, όπου βρίσκεται ακέραιο το μοναδικό βυζαντινό μνημείο της Αγίας Σοφίας και  στην κάτω πόλη, στην οποία  διατηρείται ο μεσαιωνικός της χαρακτήρας με τα ψηλά συμπαγή σπίτια στους στενούς δρόμους και τις εκκλησίες, μεγαλύτερη και γνωστότερη είναι η εκκλησία του Ελκομένου Χριστού που οφείλει την φήμη της στην θαυματουργή εικόνα του Ελκομένου, που έφερε από την Κωνσταντινούπολη ο Ισαάκιος  Άγγελος. Άλλες σημαντικές εκκλησίες,  που θαυμάσαμε για το δέσιμό τους, σχεδόν το σφιχταγκάλιασμά τους με το βράχο, ήταν η Αγία Άννα, ο Άγιος Δημήτριος, ο Άγιος Στέφανος και ο μισογκρεμισμένος Άγιος Ανδρέας.
Ο χρόνος μας στη συνέχεια μοιράστηκε ανάμεσα στο σπίτι του ποιητή της Ρωμιοσύνης Γιάννη Ρίτσου με τα προσωπικά του αντικείμενα και το ανεπανάληπτο τοπίο που πρόσφερε την ιδανικότερη διέξοδο στις εικαστικές και φωτογραφικές αναζητήσεις μας.

Την 3η ημέρα μετά από σύντομη περιήγηση-ξενάγηση στη Σπάρτη και στα αξιοθέατα της,  αναχωρήσαμε φορτωμένοι εμπειρίες, γνώσεις, παραστάσεις, εικόνες, χρώματα και μυρωδιές πορτοκαλιάς για τα Τρίκαλα με ενδιάμεσο σταθμό τη γραφική πόλη του Ναυπλίου, την παλιά πρωτεύουσα του νεότερου ελληνικού κράτους.

Αυτή η εκπαιδευτική μας τριήμερη εκδρομή, ουσιαστικού περιπατητικού-περιηγητικού χαρακτήρα, εφοδίασε τους μαθητές και τις μαθήτριές μας με πλήθος μορφωτικά ερεθίσματα και πάμπολλα κίνητρα μελέτης: για τις ποικίλες διαστάσεις και όψεις  του   Βυζαντινού  πολιτισμού, για τα πρόσωπα, την Τέχνη, τον Υλικό  βίο, τον πνευματικό  πολιτισμό,  τα Μνημεία που τον σφράγισαν ανεξίτηλα, για τους μεγάλους του Σταθμούς ? Κόμβους, για τη  Βυζαντινή  Ιδεολογία και τη  ζωή  στη  Βυζαντινή  Κοινωνία  μέσα  από  την  εικονογραφία, η οποία αποκαλύπτει  πτυχές  της  καθημερινότητας.

Οι μαθητές προσέγγισαν με τον τρόπο αυτό γνωστικά, βιωματικά, συναισθηματικά τον  Βυζαντινό  πολιτισμό  με  στόχο  τη  βαθύτερη  κατανόησή  του, διέγραψαν προσωπικότητες  στην  ιστορική του εξέλιξη  με  στόχο  τη  συνειδητοποίηση  εκ  μέρους  τους του  ρόλου  του  προσώπου  στην  Ιστορία, διαπίστωσαν  τη  σημασία  του  βυζαντινού  πολιτισμού  ως  μέσου  «ταυτότητας», εντόπισαν   ιστορικές  πηγές με την ομαδική-συνεργατική  μέθοδο, συνέλεξαν  εικονογραφικό  υλικό  και το κατέταξαν   σε  κατηγορίες, επισκέφθηκαν και ξεναγήθηκαν σε   μουσεία  και  εκθέσεις  με  σχετικά  εκθέματα  για  το  βυζαντινό  πολιτισμό (Μουσείο  Βυζαντινού Πολιτισμού  Μιστρά, Μονεμβασιάς, Ναυπλίου). Εμπέδωσαν με τον τρόπο αυτό τη διαθεματικότητα ως προς τα πεδία  σύνδεσης  με  τα  προγράμματα  σπουδών  των  αντίστοιχων  γνωστικών  αντικειμένων της Ιστορίας, των  Εικαστικών ? Ιστορίας  της  Τέχνης ? Αρχαιολογίας, της  Έκθεσης ? Έκφραση  Ιδεών, της Πολιτικής  και  Κοινωνικής  Αγωγής.

Με το πλούσιο εκπαιδευτικό και μορφωτικό υλικό που συγκέντρωσαν στη διάρκεια της εκδρομής, καταγράφοντας υπό μορφή σημειώσεων και σκαριφημάτων, φωτογραφίζοντας και αποτυπώνοντας στοιχεία βυζαντινού πολιτισμού, οι μαθητές και μαθήτριές μας θα επεξεργαστούν στη συνέχεια τα επιμέρους θέματά τους, εντασσόμενοι σε ομάδες εργασίες σύμφωνα με το αρχικό χρονοδιάγραμμα-προγραμματισμό, δημιουργώντας  θεματικές  ενότητες  και  προβάλλοντάς τες  σε  ψηφιακή  μορφή (ppt), συσχετίζοντας  Τέχνη, Μνημεία  και  Πρόσωπα, μετά φυσικά από συζήτηση και εξαγωγή  συμπερασμάτων. Το τελικό τους αποτέλεσμα, ως   παρουσίαση  του  Προγράμματος  στην  ολομέλεια  της  Σχολικής  Κοινότητας θα δημοσιευτεί  στον  τοπικό  τύπο  και  θα αναρτηθεί    στην  Ιστοσελίδα  του  Σχολείου.

          Στο 3ο Γυμνάσιο Τρικάλων και στο πλαίσιο της προσπάθειας που καταβάλλει για την προώθηση της ενδοσχολικής επιμόρφωσης, προσκαλώντας εκπαιδευτικούς και γονείς στην 3η για εφέτος επιμορφωτική του συνάντηση με θέμα: «Επικοινωνία στην οικογένεια», εισηγήτριες υπήρξαν η κ. Βάγια Χριστίνα, ψυχολόγος της Κινητής Μονάδας Ψυχικής Υγείας Ν. Τρικάλων και η κ. Γκιουλέ Ευαγγελία, κοινωνική λειτουργός  της Κινητής Μονάδας Ψυχικής Υγείας Ν. Τρικάλων. Η εκδήλωση  πραγματοποιήθηκε στην Αίθουσα Πολλαπλών Χρήσεων του 3ου Γυμνασίου την  Πέμπτη,  13 Δεκεκμβρίου 2012  και ώρα 6.30 μ.μ. έως 9.00 μ.μ. Στην παρουσίασή τους οι εισηγήτριες τόνισαν πως κάθε φυσική ομάδα που έχει μια μακρά ιστορία, όπως είναι για παράδειγμα η οικογένεια, μορφοποιείται και οργανώνεται σταδιακά μέσω δοκιμασιών, αλληλεπιδράσεων, επαναπροσδιορισμών και διορθωτικών κινήσεων. Κάθε μέλος πειραματίζεται με εκείνο που είναι αποδεκτό ή μη αποδεκτό στο πλαίσιο της οικογενειακής σχέσης. Η οικογενειακή μονάδα γίνεται “πρωτότυπη συστημική μονάδα” που λειτουργεί με “νόμους ? κανόνες” που έχουν μια ιδιαίτερη λειτουργία σε αυτό το “σύστημα” και το διευκολύνουν να διατηρήσει την “ομοιοστασία” του, δηλαδή τη συνοχή, την ευελιξία και την εύρυθμη λειτουργία του.
Επομένως η οικογενειακή ζωή είναι περίπλοκη: το να ζεις ευτυχισμένα ως ζευγάρι δεν είναι προφανές. Ούτε είναι ιδιαίτερα εύκολο και απλό να διαπαιδαγωγήσει κανείς τα παιδιά του “σωστά”. Πράγματι, η ζωή σε μια οικογένεια φέρνει σε στενή επαφή πολύπλοκες προσωπικότητες: ο πατέρας και η μητέρα ενεργούν και αντιδρούν ανάλογα με τις προηγούμενες εμπειρίες τους που έχουν από τις πατρικές τους οικογένειες. Κάθε παιδί ενεργεί και αντιδρά ανάλογα με τη “θέση” του μέσα στην οικογένεια, τη δική του υποκειμενικότητα, που είναι διαφορετική από εκείνη των γονιών ή των αδελφών του. Καθένας ζει και εξελίσσεται με ψυχολογικά κριτήρια άγνωστα για τους άλλους. Ανάλογα, λοιπόν, με τους κοινωνικούς ρόλους που καθένας μας καλείται να παίξει ή ανάλογα με τις εκάστοτε συνθήκες, αφήνουμε να φανεί η μία ή η άλλη πλευρά της προσωπικότητάς μας. Δεν αντιδρούμε με τον ίδιο τρόπο σε όλες τις καταστάσεις, αλλά είναι ο συγκεκριμένος τρόπος κατά τον οποίο αντιδρούμε σε μια δεδομένη στιγμή, που δίνει τη μερική εικόνα αυτού που είμαστε, με κίνδυνο να οδηγήσουμε τον συνομιλητή μας συχνά, σε λάθος εκτίμηση. Αυτά τα λάθη εκτίμησης μεταφέρουν τον σπόρο των δυσλειτουργιών στην επικοινωνία μας με τους άλλους και προκαλούν ενδεχομένως συγκρούσεις. Είναι ακριβώς αυτοί οι παράγοντες που μπορούν να οδηγήσουν σε αναποτελεσματικότητα τις κοινωνικές μας σχέσεις (οικογένεια, εργασία).
Οι εξαιρετικά ήρεμες και μεθοδικές εισηγήτριές μας κατέδειξαν εν κατακλείδι  «τεχνικές» οι οποίες μπορούν να μας βοηθήσουν να μειώσουμε αυτές τις δυσλειτουργίες και να βελτιώσουμε αξιοσημείωτα τη γνώση του εαυτού μας, την αυτοεκτίμηση και την αυτοπεποίθησή μας και κατ? επέκταση την ικανότητα επικοινωνίας μας με τους άλλους στην οικογένεια, στην καθημερινότητα και κατ? επέκταση στο σχολείο.  Και  όπως αναλογίζεται και συμπεραίνει ο R. Russel στο παρακάτω ποίημά του:

Αν ένα παιδί ζει μέσα στην κριτική:
Μαθαίνει να κατακρίνει!
Αν ένα παιδί ζει μέσα στην έχθρα:
Μαθαίνει να καυγαδίζει!
Αν ένα παιδί ζει μέσα στην ειρωνεία:
Μαθαίνει να είναι ντροπαλό!
Αν ένα παιδί ζει μέσα στην ντροπή:
Μαθαίνει να είναι ένοχο!
Αν ένα παιδί ζει μέσα στην κατανόηση:
Μαθαίνει να είναι υπομονετικό!
Αν ένα παιδί ζει μέσα στον έπαινο:
Μαθαίνει να εκτιμά!
Αν ένα παιδί ζει μέσα στην δικαιοσύνη:
Μαθαίνει να είναι δίκαιο!
Αν ένα παιδί ζει μέσα στην ασφάλεια:
Μαθαίνει να πιστεύει!
Αν ένα παιδί ζει μέσα στην επιδοκιμασία:
Μαθαίνει να έχει αυτοεκτίμηση!
Αν ένα παιδί ζει μέσα στην παραδοχή και φιλία:
Μαθαίνει να βρίσκει την αγάπη μέσα στον κόσμο!

Αμαλία  Κ. Ηλιάδη, φιλολόγου-ιστορικού, Δ/ντριας 3ου Γυμνασίου Τρικάλων

      Το Εθνικό  Μετσόβειο  Πολυτεχνείο. Ιδρύθη  επί  Όθωνος  το  1836. Και  ποιος  να το?λεγε πως  το  Νοέμβρη  του ?73 μέσ?  στο  σκοτάδι  της  τυραννίας θα  γινόταν  φλόγα?.

      Σ? έναν  ενωτικό  εορτασμό  της  εξέγερσης  του  Πολυτεχνείου  με  τη  σημερινή  εκδήλωση  τιμής  και  μνήμης  θέλουμε  να  συμβάλλουμε.  Η  επικαιρότητά  του  είναι  το  ίδιο  το  περιεχόμενό  του, τα  συνθήματά  του. Γιατί  το  Πολυτεχνείο  ταυτίστηκε  με  τον  αγώνα  της  νεολαίας  για  ελευθερία, εθνική  ανεξαρτησία, για  μια  καλύτερη  ζωή.  Υπήρχε  ηρωισμός, αυτοθυσία  που  μόνο  τέτοια  ιδανικά  μπορούν  να  εμπνεύσουν, υπήρχε  η  ακλόνητη  αδιαλλαξία  απέναντι  στον  αντίπαλο, υπήρχαν  όλα  όσα  συνθέτουν  την  εξέγερση.  Να,  που  χωράνε  σήμερα  όλα  αυτά:  είναι  ζωντανά, επίκαιρα  γιατί  είναι  απαραίτητα  σε  κάθε  νέο  που  θέλει  ν? αντισταθεί  στην  υποχώρηση, την  αδιαφορία, την  άκριτη  συναίνεση, το  συμβιβασμό.  Είναι  η  βάση  όπου  στηρίζονται  οι  αγώνες  και  οι  διεκδικήσεις  της  νέας  γενιάς. Διαβάστε περισσότερα…

της Αμαλίας Κ. Ηλιάδη,

φιλολόγου-ιστορικού,

Δ/ντριας 3^ου Γυμνασίου Τρικάλων