Βυζαντινά μνημεία

παρουσίαση από τη μαθήτρια του Β΄3  Τασίκα Σταυρούλα- Μαρία  στα πλαίσια του πολιτιστικού εκπαιδευτικού προγράμματος «Βυζαντινά μνημεία στη φύση»

  Συντονίστρια: Αμαλία Κ. Ηλιάδη, φιλόλογος-ιστορικός, Δ/ντρια 3ου Γυμνασίου Τρικάλων 

εργασία από  τις  μαθήτριες της Γ΄ τάξης  Μπλαντή Ευτυχία, Ιακωβάκη Ελένη, Μπακάλη Αριάδνη, Μπαλούτσου Σοφία, Μπαλαούρα Βαρβάρα.

Πολιτιστική κληρονομιά-Βυζαντινές εκκλησίες

ΑΠΟ ΤΗ ΡΩΜΗ ΣΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ

ΑΠΟ ΤΗ ΡΩΜΗ ΣΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ2

από την κ. Αμαλία Κ. Ηλιάδη, φιλόλογο-ιστορικό, (Μεταπτυχιακό Δίπλωμα Βυζαντινής Ιστορίας απ΄ το Α.Π.Θ.), Δ/ντρια 3ου Γυμνασίου Τρικάλων

Ι.«Επίσημη»  ιστορία  και  πολιτική  στην  εκπαίδευση.

Κάθε  χώρα  αποδέχεται  κάποιες  ιστορικές  απόψεις  για  το  παρελθόν  της  και  τις  προβάλλει  από  τα  μέσα  μαζικής  ενημέρωσης, την  ιστορική  συγγραφή, τους  πολιτικούς  λόγους, την  πολιτιστική  έκφραση  και   την  κυρίαρχη  ιδεολογία. Το  ισχυρότερο  όμως  μέσο  επιβολής  της  «επίσημης»  ιστορίας  είναι  η  εκπαίδευση, τα  σχολικά  εγχειρίδια  ιστορίας  και  οι  εκπαιδευτικοί  που  τα  αξιοποιούν.

Αν  όμως  δεχτούμε  ότι  οι  εκπαιδευτικοί,  τις  περισσότερες  φορές,  αποδέχονται  ιδεολογικά  το  σχολικό  βιβλίο  ή  δεν  τους  επιτρέπεται  να  έχουν  άλλη  άποψη, συμπεραίνουμε  ότι  είναι  κύριος  ο  ρόλος  του  σχολικού  βιβλίου  ιστορίας  που, πέρα  από  την  απλή  γνωστοποίηση  του  παρελθόντος, προβάλλει  ιδέες, θέσεις, απόψεις. Έτσι  η  πολιτεία  προσπαθεί  να  διαμορφώσει  ιστορική  και  κοινωνική  συνείδηση  στα  νεαρά  μέλη  της  κοινωνίας.

Η  εξέλιξη  της  ιστορικής  επιστήμης  και  των μεθοδολογικών  αρχών  της  ιστορίας  τον  20ό  αιώνα  απέδειξε  ότι  η  εικόνα  του  παρελθόντος  δεν  είναι  μία  και  «αντικειμενική». Αντίθετα, όλοι  οι  ιστορικοί  πια  δέχονται  την  πολλαπλότητα  των  ιστορικών  κριτηρίων,  τόσο  στην  επιλογή  του  ιστορικού  υλικού  όσο  και  στην  ερμηνεία  του. Η  στάση  του  ιστορικού   απέναντι  στα  γεγονότα  είναι  καθοριστική  για  την  παρουσία  του  παρελθόντος  και  τα  κριτήρια  αυτής  της  στάσης  δεν  μπορεί  παρά  να  έχουν  υποκειμενισμό. Ποικίλοι  παράγοντες  επιδρούν  στην  ιστορική  σκέψη, όπως  οι  φιλοσοφικές  και  κοινωνικές  απόψεις, η  εθνότητα, το  πολιτιστικό  περιβάλλον, οι  συμπάθειες  ή  αντιπάθειες, τα  συμφέροντα, ατομικά  ή  ομαδικά  κλπ. Γενικότερα  δεν  πρέπει  να  ξεχνάμε  ότι  το  παρελθόν  το  αντικρίζει  ο  ιστορικός  μέσα  από  τις  εμπειρίες  και  τις  αντιλήψεις  του  παρόντος. Επομένως  η  άποψη  της  μιας  και  «αντικειμενικής», «επίσημης»  ιστορικής  άποψης  είναι  τουλάχιστον  αντιεπιστημονική, αν  δεν  κρύβει  άλλες  σκοπιμότητες.

Όσο  επικίνδυνη  είναι  η  απολυτοποίηση  της  ιστορικής  αλήθειας, άλλο  τόσο  επικίνδυνος   είναι  ο σχετικισμός  και  ο  σκεπτικισμός  στην  ιστορική  σκέψη. Εάν  δεχτούμε  ότι  όλες  οι  απόψεις  είναι  σχετικές, άρα  αποδεκτές, δεν  μπορούμε  να  ξεχωρίσουμε  μια  αληθή  ιστορική  κρίση  από  μια  ψευδή. Πώς  λοιπόν  μπορούμε  να  αντιληφθούμε  την  αντικειμενικότητα  στην  ιστορία  μέσα  από  αυτή  την  πολυπλοκότητα  του  υποκειμενισμού  των  ιστορικών; Όσο  κι  αν  η  άποψή  μας  για  το  παρελθόν  είναι  υποκειμενική, το  ίδιο  το  παρελθόν  υπήρξε  ως  μια  αντικειμενική  πραγματικότητα. Προς  τη  γνώση  αυτής  της  πραγματικότητας  τείνει  η  ιστορική  επιστήμη  μέσα  από  το  διάλογο  και  τις  «συγκλίνουσες»  αντιθέσεις  των  ιστορικών. Η  αντικειμενικότητα  και  η  αλήθεια  είναι  ένα  «όριο», με  τη  μαθηματική  χρήση  του  όρου, (αυτό  ισχύει  για  τη  γνώμη  στο  σύνολό  της  και  όχι  μόνο  για  την  ιστορική  επιστήμη). Σ?  αυτό  προσπαθούμε  να  φτάσουμε  μέσα  από  τη  διαλεκτική  σύνθεση  των  αντιθέσεων  και  των  διαφορετικών  απόψεων. Αυτή  είναι  η  δουλειά  των  ιστορικών  κάθε  εποχής, γι? αυτό  και  η  «ιστορία  διαρκώς  ξαναγράφεται».

Όμως  σκόπιμο  είναι  να  τονίσουμε  ότι  η  επιστήμη  της  ιστορίας, παρόλα  τα  προβλήματα  ιδεολογίας-υποκειμενισμού  που  αντιμετωπίζει, σαφώς  διακρίνεται  από  την  παραχάραξη  του  παρελθόντος  και  την  πολιτική   προπαγάνδα  που  στόχο  δεν  έχει  την  αναζήτηση  της  αλήθειας, αλλά  την  εξυπηρέτηση  πολύ  συγκεκριμένων  σκοπιμοτήτων  και  συμφερόντων. Είναι  σημαντικό  κριτήριο  ήθους  ο  σεβασμός  στα  γεγονότα (όσο  κι  αν  ακούγεται  θετικιστικό), που  αποκλείει  τη  σκόπιμη  αποσιώπηση  ή  έξαρση  γεγονότων  και  πολύ  περισσότερο  τη  συνειδητή  παραποίησή  τους.

Παρά  τη  θεωρητική  απόρριψη  της  «επίσημης»  ιστορίας  δεν  μπορούμε  να  δεχτούμε  ότι  κάτι  τέτοιο  δε  συμβαίνει  στην  εκπαιδευτική  πράξη  κάθε  κράτους. Η  ιστορική  γνώση  είναι  απαραίτητο  εφόδιο  για  τη  νέα  γενιά  και  η  σχολική  ιστορία  κύριο  μέσο  διδασκαλίας  της. Κάθε  εκπαιδευτικό  σύστημα  έχει  πολιτικούς  στόχους  και  η  σχολική  ιστορία  εντάσσεται  στις  σκοπιμότητες  του  εκπαιδευτικού  συστήματος  κάθε  χώρας, που  είναι  ανάλογο  με  το  κοινωνικο-πολιτικό  καθεστώς  της. Επομένως  τα  σχολικά  εγχειρίδια  έχουν  συγκεκριμένους  στόχους  και  «οπτικές»  παρουσίασης  του  παρελθόντος  που  εξυπηρετούν  συγκεκριμένα  συμφέροντα, υποβάλλουν  ιδέες, κρίσεις  και  διαμορφώνουν  συνειδήσεις. Μπορούν  λοιπόν  να  προβάλλουν  εθνικιστικές  «αιχμές»  και  να  τονίζουν  τις  αντιθέσεις  με  τους  γειτονικούς  λαούς  ή  αντίθετα  να  προωθούν  ιδέες  «συνεργασίας», φιλίας  και  ειρήνης.

Δεν  είναι  παράξενο  λοιπόν  τα  σχολικά  εγχειρίδια  ιστορίας  να  αλλάζουν, όταν  αλλάζει  και  η  εξωτερική  πολιτική  μιας  χώρας. Τότε  το  παρελθόν  πρέπει  να  παρουσιαστεί  κάτω  από  άλλα  πρίσματα  για  να  εξυπηρετήσει  τους  νέους  πολιτικούς  στόχους.

Παρόλα  αυτά  όμως, ένα  σχολικό  εγχειρίδιο  οφείλει  τουλάχιστον  να  μην  είναι  ιστορική  παραχάραξη  ή αντιεπιστημονική θεώρηση. Η  συγγραφή  ενός  ιστορικού  εγχειριδίου  είναι  ανάλογη  με  την  εξέλιξη  της  ιστορικής  επιστήμης  και  μεθόδου. Απαραίτητη, λοιπόν, είναι  η  συνεργασία  των  χωρών  και  η  ανταλλαγή  απόψεων  σε  θέματα  θεωρίας  και   επιστημονικής  εξέλιξης. Μπορεί  να  υπάρχουν  διαφορετικές  απόψεις, όχι  όμως  πολλές  και  τελείως  αντιφατικές  «αλήθειες».

ΙΙ. Οι  αρχές  της  «Σύστασης  για  την  εκπαίδευση»  της  UNESCO (1974) και  τα  εγχειρίδια  ιστορίας  των  χωρών-κρατών  μελών  της.

Αντιμετωπίζοντας  τις  «εθνικιστικές»  τάσεις  στην  εκπαίδευση  και  το  πρόβλημα  της  ειρηνικής  συνύπαρξης  των  λαών, η  Γενική  Διάσκεψη  του  ΟΗΕ  για  την  εκπαίδευση, την  Επιστήμη  και  τον  Πολιτισμό  διατύπωσε  τη  «Σύσταση»  αυτή  στις  17  Οκτωβρίου  1974  με  στόχο  «να  συμβάλει  στην  κατανόηση, τη  συνεργασία  και  την  παγκόσμια  ειρήνη,  και  την  εκπαίδευση  για  τα  ανθρώπινα  δικαιώματα  και  τις  θεμελιώδεις  ελευθερίες».

Στη  συνέχεια  θα  παρουσιάσουμε  βασικές  αρχές  της  «Σύστασης»  και  παρατηρήσεις  σχετικές  με  το  αν  και  πόσο  τηρούνται  στα  σχολικά  εγχειρίδια  των  γειτονικών  λαών.

Ήδη  από  την  εισαγωγή  της  Σύστασης  η  Διάσκεψη  εντοπίζει  τα  προβλήματα  στην  εκπαίδευση  και  την  πραγματικότητα, που  δείχνει  ότι  τις  πιο  πολλές  φορές  η  απόσταση  ανάμεσα  στους  θεωρητικούς  στόχους  της  Σύστασης  και  στην  εκπαιδευτική  πράξη  είναι  πολύ  μεγάλη  και  ο  δρόμος  που  πρέπει  να  διανυθεί  για  την  υλοποίησή  τους  δύσκολος. Εξάλλου, συχνά, εντοπίζουμε  μια  σκόπιμη  ασυνέπεια  στις  θέσεις  της  επίσημης  εξωτερικής  πολιτικής  και  την  εκπαίδευσης  ενός  κράτους  και  ο  δρόμος  γίνεται  δυσκολότερος.

Η  δυσκολία  έγκειται  στο  πώς  θα  υλοποιηθούν  οι  αρχές  της  Σύστασης  από  χώρες  και  λαούς  που  έχουν  διαφορετικά  κοινωνικά  και  πολιτικά  συστήματα ? ένα  τέτοιο  παράδειγμα  είναι  η  Βαλκανική ? διαφορετικές  βλέψεις  και  συμφέροντα. Η  εξισορρόπηση  αυτών  των  εθνικών  αντιθέσεων  είναι  ο  στόχος  της  Σύστασης, που  προσπαθεί  να  θεμελιώσει  μέσα  από  «την  εκπαίδευση  σε  διεθνές  επίπεδο»  τη  συνεργασία  των  λαών  και  την  ειρήνη  παγκοσμίως. Στενότατη  σχέση  με  τους  στόχους  της  Σύστασης  έχει  το  μάθημα  της  ιστορίας  καθώς  και  των  θρησκευτικών, της  γεωγραφίας  και  της  κοινωνιολογίας.

Η  έρευνα  και  η  γνώση  του  παρελθόντος  ενός  λαού, αλλά  και  η  παρουσίαση  της  ιστορικής  εξέλιξης  του  ανθρώπου  συνολικά, παρουσιάζει  ιδιαίτερο  ενδιαφέρον  μέσα  από  τα  σχολικά  βιβλία  της  ιστορίας, γιατί  γίνονται  αναφορές  και  στην  ιστορία  των  γειτονικών  χωρών. Η  ιστορική  πληροφόρηση  είναι  φορτισμένη  με  συγκινησιακά  στοιχεία  και  αξιολογικές  κρίσεις  που  εκφράζουν  τους  πόθους  και  τα  οράματα  του  κάθε  λαού, συχνά  σκόπιμα  κατευθυνόμενα. Σημαντικό  ενδιαφέρον  παρουσιάζει  η  αξιοπιστία  της  ιστορικής  πληροφόρησης  των  σχολικών  βιβλίων  και   οι  απόπειρες  συγγραφής  νέων  βιβλίων  με  νέους  προσανατολισμούς.

Όμως  το  αποτέλεσμα  της  εκπαιδευτικής  πράξης  είναι  η  αξιοποίηση  του  σχολικού  βιβλίου  από  τον  εκπαιδευτικό. Το  βιβλίο  αποτελεί  αφόρμηση  για  προσωπική  παρέμβαση  του  δασκάλου (επιμορφωμένου  ή  μη)  και  εκτροπή  της  διδασκαλίας  σε  άλλους  στόχους (κριτική-σχόλια) πέρα  από  το  κείμενο  του  βιβλίου. Το  πρόβλημα  γίνεται  ακόμα  πιο  πολύπλοκο, αν  λάβουμε  υπόψη  την  «αντοχή»  της  νοοτροπίας  (και  του  εκπαιδευτικού)  σε  κάθε  απόπειρα  εξέλιξης, μεταβολής, ακόμα  και  θεσμοθετημένης  μέσα  από  το  σχολικό  εγχειρίδιο.

Το  συμπέρασμα  λοιπόν  που  βγάζουμε  είναι  ότι  οι  στόχοι  της  Σύστασης  του  ΟΗΕ  μπορούν  να  πραγματοποιηθούν  μέσα  από  δύο  προϋποθέσεις:  (α) τη  συγγραφή  εγχειριδίων  ιστορίας  που  θα  ακολουθούν  τις  αρχές  της  Σύστασης  και  (β)  την  κατάλληλη  αξιοποίησή  τους  από  το  εκπαιδευτικό  προσωπικό. Το  τελικό  αποτέλεσμα  προκύπτει  από  τη  διαλεκτική  σχέση  σχολικού  βιβλίου  και  χρήστη, δασκάλου  ή  μαθητή.

Υποχρέωση  των  σχολικών  βιβλίων  είναι  η  παρουσίαση  και  σε  βάθος  ανάλυση  των  παραγόντων  και  καταστάσεων  που  αποτελούν  σημεία  έντασης  και  προστριβής  ανάμεσα  στις  χώρες. Έτσι, αποκαλύπτονται  τα  πραγματικά  συμφέροντα  των  λαών  και  «εκείνα  των  ομάδων  που  μονοπωλούν  την  οικονομική  και  πολιτική  εξουσία, ασκούν  την  εκμετάλλευση  και  υποθάλπουν  τον  πόλεμο». Απορρίπτεται  λοιπόν, η  απόκρυψη  ή  σκόπιμη  παραποίηση  φλεγόντων  θεμάτων  και  η  λογοκρισία  στα  κρίσιμα  σημεία  της  εξιστόρησης  των  γεγονότων. Μόνο  έτσι, τονίζεται  στη  Σύσταση, θα  μελετηθούν  οι  μέθοδοι  για  το  ξεπέρασμα  αυτών  των  αντιθέσεων  που  αποτελούν  εμπόδια  για  την  «ουσιαστική  διεθνή  συνεργασία».

Ένας  τρόπος  για  να  ξεκινήσει  μια  τέτοια  απόπειρα  στην  εκπαίδευση  είναι  η  στενή  συνεργασία  ανάμεσα  στην  Unesco  και  στα  κράτη-μέλη. Είναι  απαραίτητη  η  έρευνα  και  η  συνεργασία  των  εθνικών  εκπαιδευτικών  ιδρυμάτων  για  την  τροποποίηση  και  βελτίωση  των  σχολικών  εγχειριδίων, ώστε, σύμφωνα με το κείμενο της Ουνέσκο,  να  «ξεπεραστούν  οι  παρεξηγήσεις  των  λαών  και  να  αντικατασταθούν  για  την  καλύτερη  γνώση  του  καθενός  και  για  μια  καλύτερη  αλληλοκατανόηση  και  αλληλοεκτίμηση».

(Δακτυλογράφηση: Βάσω  Κ.  Ηλιάδη).

από την κ. Αμαλία Κ. Ηλιάδη, φιλόλογο-ιστορικό, (Μεταπτυχιακό Δίπλωμα Βυζαντινής Ιστορίας απ΄ το Α.Π.Θ.), Δ/ντρια 3ου Γυμνασίου Τρικάλων

Ορισμένες βυζαντινές  αφηγήσεις  του  είδους  της χρονογραφίας, σύμφωνα με τον Χέρμπερτ Χούνγκερ,  αποσκοπούν  στο  να  παρουσιάσουν  μερικούς  αυτοκράτορες, μέσα  από  ορισμένες  σημαντικές  αποφάσεις  τους, ως  τους  εξουσιοδοτημένους  από  τον  Θεό  υπερασπιστές  του  δικαίου  και  κυρίως  ως  προστάτες  των  αδυνάτων  και  φτωχών.

Ο  Βελεντινιανός  Α΄, ο  οποίος  λόγω  της  πίστης  του  στην  ορθοδοξία  απολαμβάνει  την   προτίμηση  των  χρονογράφων, σε  αντίθεση  προς  τον  αδερφό  του, τον  οπαδό  του  αρειανισμού  Βάλεντα, συνδέεται  με  μια  ιστορία  αυτού  του  είδους: Μια  γυναίκα  με  το  όνομα  Βερονίκη  χάνει  την  περιουσία  της  εξαιτίας  του  πλούσιου  και  ισχυρού  praepositus  Ροδανού  και  απευθύνεται  στον  αυτοκράτορα  Βαλεντινιανό  ζητώντας  βοήθεια. Όταν  ο  ανώτατος  υπάλληλος, πιστεύοντας  στην  επιρροή  του, δεν  υπακούει  στην  εντολή  του  αυτοκράτορα  να  επιστρέψει  ό,τι  είχε  αποκτήσει  παράνομα, ο  Βαλεντινιανός  τον  καθαιρεί  από  το  αξίωμά  του  ενώπιον  της  συγκλήτου  και  διατάζει  να  καεί  στον  ιππόδρομο, κάνοντας  δημόσια  γνωστό  το  παράπτωμά  του. Στη  γυναίκα  επιστρέφεται  ό,τι  της  είχε  αφαιρεθεί, και  έτσι  ο  αυτοκράτορας  υμνείται  ως  υπέρμαχος  της  δικαιοσύνης.

Η  ιστορία  αυτή  κινείται  στο  ίδιο  πλαίσιο  όπως  εκείνη  που  παραδίδεται  για  τον  Θεόφιλο. Μια  φτωχή  γυναίκα  καταφεύγει  στον  αυτοκράτορα  ζητώντας  το  δίκιο  της, γιατί  ο  ισχυρός  Πετρωνάς, ένας  συγγενής  του  αυτοκράτορα, έχτισε  μπροστά  στο  μικρό  της  σπίτι  ένα  τεράστιο  κτίριο, στερώντας  της  έτσι  το  φως  και  τον  ήλιο. Ο  αυτοκράτορας  αφού  ήλεγξε  την  ορθότητα  της  κατηγορίας, διέταξε  να  γκρεμιστεί  το  σπίτι   του  Πετρωνά  κι  ο  ίδιος  να  μαστιγωθεί  δημόσια. Μια  παρόμοια  αλλά  εκτενέστερη  ιστορία, που  αφορά  τον  αυτοκράτορα  Ιουστίνο  Β΄, διηγείται  ο  Κωνσταντίνος  Μανασσής. Μια  φτωχή  χήρα  καταγγέλλει  έναν  ισχυρό  μάγιστρο, συγγενή  του  αυτοκράτορα (το  όνομά  του  δεν  αναφέρεται), ότι  της  έκλεψε  όλο  το  βιός  της. Ο  αυτοκράτορας  τον  καλεί  σε  απολογία, αυτός  όμως  δεν  δίνει  σημασία, οργανώνει  μάλιστα  ένα  πλούσιο  φαγοπότι  για  τους  φίλους  του. Ο  έπαρχος, που  διόρισε  ο  αυτοκράτορας  δικαστή, εξουσιοδοτείται  από  τον  Ιουστίνο  να  συλλάβει  τον  μάγιστρο  κατά  τη  διάρκεια  της  γιορτής  και  να  τον  οδηγήσει  στο  δικαστήριο. Αυτός  βέβαια  δεν  έχει  να  προβάλει  καμία  δικαιολογία, μαστιγώνεται, κουρεύεται  εν  χρώ  και  διαπομπεύεται. Η  χήρα  παίρνει  πίσω  ό,τι  της  ανήκε, και  έτσι  ο  αυτοκράτορας  παρουσιάζεται  ως  το  υπόδειγμα  του  αδέκαστου  και  δίκαιου. Αυτή  τη  φορά  είναι  πιο  εμφανής  ο  επιθετικός  τόνος  εναντίον  του  ισχυρού. Τονίζονται  ιδιαίτερα  η  ασωτεία  του  κατά  τη  διάρκεια  του  συμποσίου  και  οι  αντικοινωνικές  του  αυθαιρεσίες, που  έρχονται  σε  αντίθεση  με  την  αξιοθρήνητη  λιποθυμία  του  κατηγορουμένου  στο  δικαστήριο. Η  αυτοκράτειρα  Σοφία  αποδείχτηκε  αντάξια  του  συζύγου  της, όταν  λόγω  της  δύσκολης  οικονομικής  κατάστασης  έκαψε  τις  αποδείξεις  των  χρεών  και  αποζημίωσε  τους  πιστωτές  από  την  προσωπική  της  περιουσία. Η  δικαιοσύνη  και  αι  ευεργεσίαι  ήταν  από  τα  βασικά  στοιχεία  που  συνέθεταν  τη  βυζαντινή  αυτοκρατορική  ιδέα. Για  τον  αυτοκράτορα  Θεόφιλο  διηγούνταν  ότι  γύριζε  «ινκόγνιτο»  στις  αγορές  για  να  ενημερώνεται   για  τις  τιμές  των  τροφίμων, των  καυσίμων  και  των  ενδυμάτων.

Μια  άλλη  διήγηση  ρίχνει  το  βάρος  από  τη  μια  μεριά  στις  αντίξοες  κοινωνικές  συνθήκες  και  από  την  άλλη  στην  ανυπέρβλητη  δικαιοσύνη  και   την  αμερόληπτη  ανιδιοτέλεια  του  αυτοκράτορα. Ένας  στρατηγός  παίρνει  από   έναν  ιππέα  το  έξοχο  άλογό  του, που  επανειλημμένα  του  είχε  σώσει  τη  ζωή, και  το  χαρίζει  στον  αυτοκράτορα  Θεόφιλο  σαν  να  ήταν  δικό  του. Ο  στρατιώτης  σκοτώνεται   στη  μάχη, και  η  χήρα  του, που  δεν  έχει  πια  τα  μέσα  να  θρέψει  τα  παιδιά  της, απευθύνεται  στον  γνωστό  για  τη  δικαιοσύνη  του  αυτοκράτορα. Κατά  τη  διάρκεια  της  μετάβασης  της  βασιλικής  πομπής  στην  εκκλησία  των  Βλαχερνών  δεν  διστάζει  να  ορμήσει  μπροστά  στον  αυτοκράτορα  και  να  κρατήσει  τα  χαλινάρια  του  αλόγου  του, που  δεν  είναι  άλλο  από  εκείνο  του  άντρα  της. Ο  Θεόφιλος  ακούει  όλη  την  ιστορία  και  φέρνει  τον  έκπληκτο  στρατηγό  σε  αντιπαράθεση  με  την  κατήγορο. Ο  στρατηγός  παραδέχεται  την  ενοχή  του  και  ικετεύει  να  του  δοθεί  χάρη. Ο  αυτοκράτορας  τον  τιμωρεί  με  εξορία  και  ορίζει  τη  χήρα  και  τα  παιδιά  της  κληρονόμους  του  ενόχου.

Όλες  αυτές  οι  ιστορίες, που  αναφέρθηκαν  με  συντομία, διακρίνονται  για  την  τάση  τους  να  στρέφονται  κυρίως  εναντίον  των  ισχυρών, των  εκπροσώπων  της  ανώτερης  τάξης, που  εκμεταλλεύτηκαν  την  κοινωνική  τους  θέση  για  να  πλουτίσουν  σε  βάρος  άλλων  πολιτικά  ασθενέστερων  προσώπων. Ένα  από  τα   κύρια  καθήκοντα  του  βυζαντινού  αυτοκράτορα  ήταν  να  αντιμετωπίζει  αυτές  τις  αδικίες, κάτι  που  δεν  το  κατόρθωνε  πάντα.  Οι  διηγήσεις  αυτές  στις  χρονογραφίες  απέβλεπαν  στο  να  δημιουργήσουν  στους  αναγνώστες  (ή  ακροατές)  την  πεποίθηση  ότι  ο  αυτοκράτορας  έπαιρνε  πάντα  θέση  υπέρ  των  φτωχών  και  καταπιεσμένων  και  εναντίον  των  ισχυρών  και  των  εκμεταλλευτών. Ασφαλώς  οι  σκληρές  κοινωνικές  συνθήκες  ήταν  διαμέσου  των  αιώνων  ο  λόγος  που  οδηγούσε  στη  δημιουργία  και  εσκεμμένη  διάδοση  στο  λαό  τέτοιων  ιστοριών, που  έχουν  περισσότερο  το  χαρακτήρα  ενός  άλλοθι.

Τέλος  θα  αναφέρουμε  μια  ιστορία  που  σκοπό  είχε  να  εξάρει  την  ευεργεσία  του  αυτοκράτορα. Κάποτε, επί  Θεοδώρου  Α΄ Λάσκαρη, «ανήρ  απλοϊκός  τε  και  απερίσκεπτος»  έτρεχε  στους  δρόμους  της  Νίκαιας  και  φώναζε  σε  κάθε  γνωστό  του  να  χαρεί  μαζί  του, γιατί  σύντομα  θα  εμφανιζόταν  «ο  καλός  αυτοκράτορας». Ο  Θεόδωρος  τον  κάλεσε  μπροστά  του  και  τον  ρώτησε  αν  αυτόν  δεν  τον  θεωρεί  καλό  αυτοκράτορα. Ο  απλοϊκός  άνθρωπος  είπε: «Τί  μου  έχεις  δώσει  ως  σήμερα, ώστε  να  σε  θεωρώ  καλό;» «Δεν  είναι  σαν  να  σε  ευεργετώ  κάθε  μέρα, όταν  πολεμώ  και  κινδυνεύω  για  σένα  και  τους  συμπολίτες  σου;» είπε  ο  αυτοκράτορας. «Και  ο  ήλιος  μας  χαρίζει  ζέστη  και  φως», απάντησε  ο  άνθρωπος, «αλλά  δεν  του  χρωστούμε  χάρη, γιατί  κάνει  μόνο  αυτό  που  του  έχει  οριστεί  να  κάνει. Και  συ  εκπληρώνεις  μόνο  το  καθήκον  σου, όταν, όπως  λες, μοχθείς  και  κινδυνεύεις  για  τους  συμπατριώτες  σου». «Και  αν  κάνω  δώρα, θα  είμαι  ένας  καλός  ηγεμόνας;» ρώτησε  ο  αυτοκράτορας. «Και  βέβαια»  απάντησε  ο  απλοϊκός  άνθρωπος. Ο  αυτοκράτορας  διέταξε  να  του  δώσουν  ρούχα  και  χρήματα, με  αποτέλεσμα  να  πάψει  ο  άλλος  να  ψάχνει  για  τον  καλό  αυτοκράτορα, μια  και  ο  Θεόδωρος  ήταν  ο  «καλός  τε  και  ολόκαλος  και  χρηστός  βασιλεύς». Η  ιστορία  φαίνεται  να  έχει  επινοηθεί, όπως  εξάλλου  και  άλλες  παρόμοιες, για  να  ρίξει  φως  σε  μια  σημαντική  και  θετική  πλευρά  της  προσωπικότητας  του  αυτοκράτορα. Διάφορες  λεπτομέρειες  μας  βάζουν  παρ?  όλ? αυτά  σε  σκέψεις: Ο  απλοϊκός  δεν  είναι  στην  πραγματικότητα  τόσο  απλοϊκός, όσο  θέλει  ο  συγγραφέας  να  πιστέψουμε. Δεν  είναι   μόνο  το  ότι  κατορθώνει  να  βγει  κερδισμένος. Δεν  διστάζει  να  πει   ανοιχτά  στον  αυτοκράτορα  τις  σκέψεις  του  και   ουσιαστικά  θέτει  υπό  αμφισβήτηση  ένα  σημαντικό  στήριγμα  της  αυτοκρατορικής  ιδεολογίας: την  ανιδιοτελή  χρήση  της  αυτοκρατορικής  ισχύος  προς   όφελος  των  υπηκόων. Πολύ  πετυχημένα  χρησιμοποιεί  στην  επιχειρηματολογία  του  την  παρομοίωση  με  τον  ήλιο, μια  παρομοίωση  που  σε  κάθε  Βυζαντινό  ήταν  γνωστή  από  τις  επευφημίες  στον  ιππόδρομο, και  στους  μορφωμένους  από  εκατοντάδες  ρητορικά  κείμενα. Φαντάζεται  κανείς  τον  δημιουργό  αυτής  της  ιστορίας  να  υπομειδιά  με  ικανοποίηση. Παρ? όλ? αυτά ? ή  ίσως  ακριβώς  γι? αυτό  το  λόγο ? οι  Βυζαντινοί  θα  τη  διάβαζαν  με  ευχαρίστηση.

Πηγές: Λέων  Γραμματικός, Συνεχιστής του  Θεοφάνους,  Σκυλίτζης,  Ιωάννης Ζωναράς έκδ. Pinder, Μανασσής, Μιχαήλ Γλυκάς, Εφραίμ,  Πασχάλιον Χρονικό,   Σύνοψις Σάθα, Hunger, Prooimion, Βυζαντινή Λογοτεχνία,  Ψευδο-Κωδινός, Περί  οφφικίων, έκδ. Verpeaux.

(Δακτυλογράφηση: Βάσω  Κ.  Ηλιάδη).

Παρουσίαση με θέμα “ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΙ ΝΑΟΙ ΣΤΗ ΦΥΣΗ” στα πλαίσια  πολιτιστικού προγράμματος  από τη μαθήτρια  της  Β΄ τάξης Τσιάντα Ελένη. Δείτε την παρουσίαση στον παρακάτω σύνδεσμο:
https://www.dropbox.com/home/BYZANTINA%20MNHMEIA%20STH%20FYSH

Παρουσίαση με θέμα “ΠΑΝΑΓΙΑ ΣΚΡΙΠΟΥ” στα πλαίσια  πολιτιστικού προγράμματος  από τη μαθήτρια  της  Β΄ τάξης Ευαγγελίνας Κόκκα. Δείτε την παρουσίαση στον παρακάτω σύνδεσμο:

https://www.dropbox.com/home/BYZANTINA%20MNHMEIA%20STH%20FYSH

Παρουσίαση στα πλαίσια  πολιτιστικού προγράμματος  από τις μαθήτριες της  Β΄ τάξης Γκάγκα Μαργαρίτα και Πάνου Πηνελόπη. Δείτε την παρουσίαση στον παρακάτω σύνδεσμο:

https://www.dropbox.com/sh/qpg0a2izwxe7bzk/pMLmnesKek

Παρουσίαση στα πλαίσια  πολιτιστικού προγράμματος  από το μαθητή της  Β΄ τάξης Σδόγκου Ηλία 

ΒΥΖΑΝΤΙΝΑ ΜΝΗΜΕΙΑ ΣΤΗ ΦΥΣΗ

Υπεύθυνη καθηγήτρια: Αμαλία Ηλιάδη, φιλόλογος-ιστορικός,  Δ/ντρια 3ου Γυμνασίου Τρικάλων 

«H κρίση του τέλους του 7ου αιώνα στο Βυζάντιο και ο ρόλος, σ? αυτή,
των καθεστωτικών παραγόντων: στρατού, δήμων, συγκλήτου.
Συσχετισμός δυνάμεων. Παρατηρήσεις, υποθέσεις, ερωτήματα».

Ο Βυζαντινός αυτοκράτωρ που σηματοδοτεί με τη βασιλεία του το τέλος 
 του 7ου και τις αρχές του 8ου αιώνα είναι ο Ιουστινιανός Β΄ ο 
 επονομαζόμενος Ρινότμητος. Ο προηγούμενος αιώνας (7ος) σημαδεύτηκε 
 απ? την ηγεμονική μορφή του Ηρακλείου και ο επόμενος(8ος) αρχίζει με 
 την έκπτωση, ρινοκοπία και γλωσσοκοπία του Ιουστινιανού του Β΄, 
 απέναντι στον οποίο στάθηκαν ιδιαίτερα επιθετικοί οι 
 μεγαλογαιοκτήμονες-αριστοκράτες. Οι αυτοκράτορες που προηγήθηκαν του 
 Ιουστινιανού του Β΄, Λεόντιος(695-698) και 
 Αψίμαρος-Τιβέριος(698-705) υπήρξαν σχετικά ανίσχυρες προσωπικότητες 
 στο να επιβάλλουν τις προσωπικές τους απόψεις για τον τρόπο 
 διοίκησης του κράτους και άσκησης της εξουσίας.
 Οι παράγοντες που οδήγησαν στην πρώτη ανατροπή του Ιουστινιανού του 
 Β΄(695) υπήρξαν ο ..διαβάστε περισσότερα........ 

Aμαλία Κ. Ηλιάδη, ιστορικός-βυζαντινολόγος (ΜΑ ΒυζαντινήςΙστορίας)

μέσα από την τέχνη και τις σχετικές ιστορικές πηγές (για Γυμνάσια και Λύκεια). Σκέψεις και Παρατηρήσεις για τη Διδασκαλία με τις νέες τεχνολογίες (ΤΠΕ).

Σενάριο διδασκαλίας για Project

από την κ. Αμαλία Κ. Ηλιάδη, φιλόλογο-ιστορικό (Μεταπτυχιακό Δίπλωμα Βυζαντινής
Ιστορίας απ? το Α.Π.Θ.), Δ/ντρια 3ου Γυμνασίου Τρικάλων

Περιήγηση στην Ακρόπολη και στο νέο μουσείο της.