«H κρίση του τέλους του 7ου αιώνα στο Βυζάντιο και ο ρόλος, σ? αυτή,
των καθεστωτικών παραγόντων: στρατού, δήμων, συγκλήτου.
Συσχετισμός δυνάμεων. Παρατηρήσεις, υποθέσεις, ερωτήματα».

Ο Βυζαντινός αυτοκράτωρ που σηματοδοτεί με τη βασιλεία του το τέλος 
 του 7ου και τις αρχές του 8ου αιώνα είναι ο Ιουστινιανός Β΄ ο 
 επονομαζόμενος Ρινότμητος. Ο προηγούμενος αιώνας (7ος) σημαδεύτηκε 
 απ? την ηγεμονική μορφή του Ηρακλείου και ο επόμενος(8ος) αρχίζει με 
 την έκπτωση, ρινοκοπία και γλωσσοκοπία του Ιουστινιανού του Β΄, 
 απέναντι στον οποίο στάθηκαν ιδιαίτερα επιθετικοί οι 
 μεγαλογαιοκτήμονες-αριστοκράτες. Οι αυτοκράτορες που προηγήθηκαν του 
 Ιουστινιανού του Β΄, Λεόντιος(695-698) και 
 Αψίμαρος-Τιβέριος(698-705) υπήρξαν σχετικά ανίσχυρες προσωπικότητες 
 στο να επιβάλλουν τις προσωπικές τους απόψεις για τον τρόπο 
 διοίκησης του κράτους και άσκησης της εξουσίας.
 Οι παράγοντες που οδήγησαν στην πρώτη ανατροπή του Ιουστινιανού του 
 Β΄(695) υπήρξαν ο ..διαβάστε περισσότερα........ 

Aμαλία Κ. Ηλιάδη, ιστορικός-βυζαντινολόγος (ΜΑ ΒυζαντινήςΙστορίας)

μέσα από την τέχνη και τις σχετικές ιστορικές πηγές (για Γυμνάσια και Λύκεια). Σκέψεις και Παρατηρήσεις για τη Διδασκαλία με τις νέες τεχνολογίες (ΤΠΕ).

Σενάριο διδασκαλίας για Project

από την κ. Αμαλία Κ. Ηλιάδη, φιλόλογο-ιστορικό (Μεταπτυχιακό Δίπλωμα Βυζαντινής
Ιστορίας απ? το Α.Π.Θ.), Δ/ντρια 3ου Γυμνασίου Τρικάλων

Το 3^ο Γυμνάσιο Τρικάλων   πραγματοποίησε  αγώνες βόλεϊ και μπάσκετ καθώς και την παρουσίαση των Καινοτόμων Εκπαιδευτικών Προγραμμάτων που εκπονήθηκαν κατά την τρέχουσα σχολική χρονιά. Την Πέμπτη και Παρασκευή, 25 και 26 /04/2013 αντίστοιχα, έγιναν αθλητικές δραστηριότητες στον αύλειο χώρο υπό την καθοδήγηση και το συντονισμό των γυμναστών  μας  κ.κ. Γκούτα Κων/νου, Πατσιάνη  Ηλία και Μπαϊρακτάρη Κων/νου, οι απονομές μεταλλίων, διπλωμάτων και κυπέλλων στις νικήτριες ομάδες του σχολείου

καθώς και  η τελική παρουσίαση όλων των Εκπαιδευτικών Προγραμμάτων στην αίθουσα εκδηλώσεων του σχολείου μας  ενώπιον των μελών της Σχολικής μας Κοινότητας.

Τα εν λόγω εκπαιδευτικά προγράμματα που υλοποίησε εφέτος  το 3^ο ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΤΡΙΚΑΛΩΝ είναι τα ακόλουθα:

1. «Εργαστήρι δημιουργικής ανάγνωσης και γραφής: Μελέτη και επεξεργασία νεανικού μυθιστορήματος  της Μ. Κλιάφα: Μια μπαλάντα για τη Ρεβέκκα»(Συντονίστρια: Ηλιάδη Αμαλία ΠΕ02, Συμμετέχοντες  Εκπαιδευτικοί: Μπανάσιου Ευαγγελία ΠΕ02, Ρουσουλιώτη Χαρίκλεια ΠΕ02)

2. «Όψεις βυζαντινού πολιτισμού: Μνημεία και προσωπογραφίες» (Συντονίστρια: Μπανάσιου Ευαγγελία ΠΕ02 , Συμμετέχοντες  Εκπαιδευτικοί: Ηλιάδη Αμαλία ΠΕ02,  Μαγαλιού Καλλιόπη ΠΕ19)

3. «Βιότοπος: η φύση στην αυλή μας» (Συντονίστρια: Τέγου Αγορίτσα ΠΕ06, Συμμετέχοντες εκπαιδευτικοί: Μαγαλιού Καλλιόπη ΠΕ19, Καλλέργη Κωνσταντία ΠΕ08).

4. «Ταξίδι στο Μόναχο»(Συντονίστρια: Ψάλλα Αθανασία ΠΕ07, Συμμετέχουσα Εκπαιδευτικός: Βαλκανιώτη Αθανασία ΠΕ07)

5. «Ταξιδεύοντας στο Λονδίνο: μια πόλη ζωντανή, γεμάτη ιστορία και πολιτισμό»(Συντονίστρια: Πατραμάνη Ευαγγελία ΠΕ05, Συμμετέχουσα Εκπαιδευτικός: Παλάτου Βασιλική  ΠΕ06)

6. «Απόηχοι του παρελθόντος: Αρχαίοι Πολιτισμοί (Ίνκας-Μάγια-Ο μύθος της Ατλαντίδας»(Συντονίστρια: Παλάτου Βασιλική  ΠΕ06, Συμμετέχουσα εκπαιδευτικός: Τέγου Αγορίτσα ΠΕ06

7. ACTION AID HELLAS (Στα πλαίσια της Παγκόσμιας Εβδομάδας Δράσης  για την Εκπαίδευση)« Όλα τα παιδιά του κόσμου χρειάζονται δασκάλους» (Υπεύθυνη καθηγήτρια: Τέγου Ρίτσα ΠΕ06)

8. «Εργαστήρι Ζωγραφικής: Εικαστική αποτύπωση των Μνημείων της Ακρόπολης-Παρθενώνα»(Συντονίστρια: Καλλέργη Κωνσταντία ΠΕ08, Συμμετέχων Εκπαιδευτικός: Γκούτας Κων/νος ΠΕ11)

9. «Η Γερμανία και οι πόλεις της» (Υπεύθυνες καθηγήτριες: Ψάλλα Αθανασία ΠΕ07, Βαλκανιώτη Αθανασία ΠΕ07)

10. «Στο εργαστήρι του μικρού επιστήμονα: 10 Πειράματα φυσικής και οι τεχνολογικές τους κατασκευές» (Υπεύθυνη καθηγήτρια: Μαυρομμάτη Ειρήνη ΠΕ04)

Οι επιδιωκόμενοι στόχοι και τα χαρακτηριστικά της μεθόδου project  με την οποία υλοποιούνται τα εκπαιδευτικά προγράμματα ως «καινοτόμα παιδαγωγικά εργαστήρια του μέλλοντος» είναι οι ακόλουθοι:

1. Η συγκεκριμένη μέθοδος θέλει να προωθήσει τη συμμετοχή του καθενός παιδαγωγού-εκπαιδευτικού, μαθητή/μαθήτριας, στη διαμόρφωση του μέλλοντός του.

2. .Επιδιώκει την ενσωμάτωση όλων των συμμετεχόντων. Με άλλα λόγια, κατά την υλοποίηση της μεθόδου ειδικοί και μη ειδικοί, γνώστες και μη γνώστες του θέματος συνεργάζονται.

3. Έχει ένα ολιστικό χαρακτήρα, δηλ. ερευνά το συνδυασμό των ατομικών αλλαγών με τις αλλαγές της κοινωνίας, της λογικής με την ενόραση, τη γνώση με το συναίσθημα.

4. Είναι μια μέθοδος δημιουργική, δηλ. είναι μια μέθοδος σχεδιασμού και ανάπτυξης στοιχείων, τα οποία κινητοποιούν τη δημιουργική φαντασία και τις αντιληπτικές ικανότητες των συμμετεχόντων.

5. Είναι μια μέθοδος επικοινωνιακή, δηλ. παρακινεί και δίνει την ευκαιρία για συμμετοχή συζήτηση και δημιουργία και στους διστακτικούς συμμετέχοντες.

(Οι τελικές παρουσιάσεις των πολιτιστικών και περιβαλλοντικών προγραμμάτων μας βρίσκονται αναρτημένες  στην ιστοσελίδα του σχολείου : mail@3gym-trikal.tri.sch.gr)

http://3gym-trikal.tri.sch.gr/wp-content/uploads/2013/04/byzantinos-politismos.pdf

http://3gym-trikal.tri.sch.gr/wp-content/uploads/2013/04/%CE%95%CE%B2%CF%81%CE%B1%CE%AF%CE%BF%CE%B9-MIA-BALANTA-GIA-TI-REBEKKA-synoptiki-morfi.pdf

http://3gym-trikal.tri.sch.gr/?cat=33 (Εκπαιδευτικά Προγράμματα)

http://3gym-trikal.tri.sch.gr/?cat=51 (Περιβαλλοντική Εκπαίδευση)

http://3gym-trikal.tri.sch.gr/?cat=53 (Αρχείο πολιτιστικών εκπαιδευτικών προγραμμάτων)

http://3gym-trikal.tri.sch.gr/?cat=54 (Αρχείο προγραμμάτων Τοπικής Ιστορίας)

Η διευθύντρια

Αμαλία Ηλιάδη, Φιλόλογος (ΠΕ 02)

Εφέτος (σχολικό έτος 2012-2013) στο σχολείο μας εκπονήθηκε καινοτόμο εκπαιδευτικό πρόγραμμα πολιτιστικών δραστηριοτήτων με θέμα «Εργαστήρι Ζωγραφικής: Εικαστική Αποτύπωση των Μνημείων της Ακρόπολης-Παρθενώνα», στο οποίο συντονίστρια είναι η  κ.Καλλέργη-Γιάκου Ντία, καθηγήτρια εικαστικών.

Δείτε εδώ δείγματα της δουλειάς  των μαθητών στα πλαίσια του προγράμματος

Τα υποθέματα, οι επιμέρους διαστάσεις-όψεις  του  που προσέγγισαν  οι μαθητές αφορούν τη γνώση  του  Παρθενώνα  και  των  Μνημείων  της  Ακρόπολης, τη μελέτη στη  θεωρία  και  πράξη, την  ένταξή  τους  στο  Ιστορικό  Πλαίσιο του Χρυσού  Αιώνα  (5^ος αι. π.Χ.), την λεπτομερειακή  ιστορική ? αρχαιολογική  ανάλυσή  τους, την εικαστική  τους  αποτύπωση με ζωγραφική  απόδοση  και  παραγωγή  νέων  έργων  τέχνης. Οι  παιδαγωγικοί  στόχοι  που τίθενται σε αυτή την περίπτωση είναι επομένως γνωστικοί, αξιακοί, συναισθηματικοί-βιωματικοί , όσο και απόκτησης  εικαστικών  δεξιοτήτων. Επίσης οργανωτικοί, με ψηφιοποίηση των  έργων  ζωγραφικής  απόδοσης  των  μαθητών-μαθητριών  και  διοργάνωση  έκθεσης, πραγματικής  και  εικονικής.

Η  έμπρακτη  πιστοποίηση  της  αξίας  του  αρχαίου  ελληνικού  πολιτισμού, ως  πηγής  έμπνευσης συντελείται με τον τρόπο αυτό μέσω της μεθοδολογίας  υλοποίησης του προγράμματος και των συνεργασιών  με  άλλους  φορείς,  τα οποία εδράζονται στα ακόλουθα στάδια: 1. Εντοπισμός ? επεξεργασία  εικονογραφικού  υλικού: Ζωγραφικοί  πίνακες, Σκαριφήματα, Σχέδια, Αρχιτεκτονικές και  Ζωγραφικές  Αναπαραστάσεις, Τεκμήρια  (ομαδοσυνεργατική  μέθοδος  project) 2. Συνεργασία  με  το  νέο  Μουσείο  της  Ακρόπολης: Επίσκεψη ? Παρακολούθηση  σχετικού  Εκπαιδευτικού  Προγράμματος 3. Οργάνωση  έκθεσης  ζωγραφικής, πραγματικής  και  εικονικής-ψηφιακής.

Τα πεδία  σύνδεσης  με  τα  προγράμματα  σπουδών  των  αντίστοιχων  γνωστικών  αντικειμένων αφορούν τα  μαθήματα: Ιστορία ? Τέχνη ? Αρχαιολογία, Εικαστικά: σχέδιο, ζωγραφική  αναπαράσταση,  Έκθεση ? Έκφραση  Ιδεών, Πολιτική  και  Κοινωνική  Αγωγή. Η διερεύνηση  του θέματος από τους μαθητές περιλαμβάνει  βιβλιογραφική  έρευνα  για  το  Χρυσό  Αιώνα  στην  Αρχαία  Αθήνα και εντοπισμό  εικονογραφικού  υλικού, συλλογή σχεδίων ? ζωγραφικών  και  αρχιτεκτονικών  αναπαραστάσεων,  κατάταξή  του  σε  ομάδες: μνημεία  της  Ακρόπολης  των  Αθηνών  (Παρθενών, Προπύλαια, Ναοί: Απτέρου  Νίκης, κτλ.),επεξεργασία, δηλαδή δημιουργία  θεματικών  ενοτήτων  και  ζωγραφικές  αποδόσεις  των  μελετηθέντων  μνημείων, με παράλληλη επισήμανση του λειτουργικού  τους  ρόλου  στον  Ιερό  Βράχο. Η, δε, υλοποίηση  των δράσεων  και  επισκέψεων του προγράμματος προϋποθέτει περιήγηση στο Νέο  Μουσείο  της  Ακρόπολης: παρατήρηση του  Ψηφιακού  Υλικού  και  περιήγηση  στον  Εικονικό  του  κόσμο.

Υπό τις κατευθύνσεις, λοιπόν, την επίβλεψη και σε συνεργασία με την καθηγήτριά τους των εικαστικών, οι μαθητές και οι μαθήτριές μας στοχεύουν  σε μια δυναμική παρέμβαση, από τη μεριά τους, στο πολιτιστικό γίγνεσθαι του σχολείου μας και της ευρύτερης περιοχής, με την εφαρμογή ενός ολοκληρωμένου προγράμματος εικαστικής και πολιτιστικής εμβάθυνσης. Βασική επιδίωξη του σχολικού καλλιτεχνικού μας εργαστηρίου είναι  η σταδιακή μύηση στο χώρο σπουδών των εικαστικών τεχνών και η δημιουργία πρόσφορων συνθηκών ανάπτυξης της καλλιτεχνικής έκφρασης στους εφήβους μαθητές μας.  Μέσα από ειδικά μελετημένα προγράμματα, προσαρμοσμένα στην ηλικία τους, το εργαστήρι προσφέρει σε παιδιά και εφήβους τη δυνατότητα,  μέσα από ευχάριστη αλλά στοχευμένη, δομημένη παιδαγωγικά και επιστημονικά απασχόληση, να πλησιάσουν την εικαστική δημιουργία, να μάθουν τη γλώσσα της και να χειριστούν διαφορετικά εκφραστικά μέσα, όπως σχέδιο, ζωγραφική, γλυπτική  κ.ά. Με ατομικές και ομαδικές εργασίες και την καθοδήγηση της έμπειρης δασκάλας τους κ. Ντίας Καλλέργη-Γιάκου, καλλιεργούνται, μέσα από τη διαδικασία της τέχνης με δημιουργικότητα, αυτοπειθαρχία και, όπου κρίνεται απαραίτητο, με καλλιτεχνική ελευθερία, αναδεικνύοντας  το ταλέντο στους πιο προικισμένους. Μαθητεύουν στο ζωγραφικό εργαστήρι του 3^ου Γυμνασίου Τρικάλων  παράλληλα με το εκπαιδευτικό-σχολικό τους έργο, τη μελέτη και την επιμέλεια που απαιτείται σε όλα τα μαθήματα, γιατί το εικαστικό μας εργαστήρι έχει να επιδείξει αξιόλογη δραστηριότητα επιμορφωτικού και ψυχαγωγικού χαρακτήρα, όπως αποδεικνύεται και από τις φωτογραφίες που στηρίζουν, συνοδεύουν και εμπλουτίζουν αυτό το κείμενο. Εξάλλου, η εκπαίδευση μέσα από τις τέχνες συμβάλλει στην πραγματοποίηση ολοκληρωμένης μάθησης, δεδομένου ότι, ενώ γίνεται η γνωστική προσέγγιση διαφόρων θεμάτων, ενεργοποιείται ταυτόχρονα η κριτική σκέψη, η δημιουργικότητα, η συναισθηματική έκφραση και η φαντασία.

Στο πλαίσιο των στόχων αυτών, οι μαθητές και μαθήτριες του εργαστηρίου μας  πραγματοποιούν εκπαιδευτικές επισκέψεις σε εκθέσεις  οι οποίες φιλοξενούνται, κατά καιρούς, στην πόλη μας μα και σε άλλες πόλεις, στη διάρκεια εκπαιδευτικών εκδρομών. Ξεναγούνται στις εκθέσεις από τους υπευθύνους των εκπαιδευτικών προγραμμάτων, συνήθως ιστορικούς της τέχνης & τεχνοκριτικούς ή επιμελητές των εκθέσεων,  και έτσι έχουν την ευκαιρία να γνωρίσουν και να θαυμάσουν μια σειρά έργων από πρόσφατες ή παλιότερες ενότητες δουλειάς,  τα οποία αποτυπώνουν τη μαγική ποιητική, τις αναζητήσεις και την πάντοτε φρέσκια και νεανική ματιά  ακμαίων και σύγχρονων ή παλαιότερων  δημιουργών. Μέσα από τις αναλυτικές αυτές  παρουσιάσεις  γίνεται  κατανοητό ότι, πράγματι, το έργο τέχνης «χαρίζει»  γνωστική επάρκεια, αναπτύσσει τη φαντασία , ωθεί τη σκέψη  σε πολλαπλές ερμηνείες,  ενδυναμώνει πολιτισμικά και  ευαισθητοποιεί αισθητικά. Εξάλλου, η ενεργοποίηση του στοχασμού αποτελεί θεμέλιο για κάθε θετική δράση των σκεπτόμενων και ενεργών πολιτών, έτσι ώστε να διαχειρίζονται την αλλαγή και να προσαρμόζονται στις νέες κοινωνικές και οικονομικές συνθήκες.

Με το πέρας των ξεναγήσεων, οι μαθητές συνήθως  δημιουργούν τα προσωπικά τους έργα,  με βάση έναν συγκεκριμένο πίνακα ζωγραφικής ή με  αφορμή το σύνολο του έργου ενός καλλιτέχνη, με στόχο να αντιληφθούν τη σχέση του λόγου με τις εικαστικές τέχνες. Παράλληλα, όμως, το έργο τέχνης ως αντικείμενο παρατήρησης προάγει το στοχασμό, προσφέρει ευελιξία επιλογών. Διεγείρει κατ? αρχάς τις αισθήσεις, στη συνέχεια ελκύει  την παρατηρητικότητα οριοθετώντας τη, γεγονός που κάνει τον στοχασμό περισσότερο εστιασμένο. Η προσήλωση αυτή μέσα από κατάλληλες διδακτικές προσεγγίσεις, δίνει τη δυνατότητα για βαθιά στοχαστική ενεργοποίηση: ερμηνεία συμβόλων, εντοπισμό μηνυμάτων, ανάκληση εμπειριών, ανάλυση και σύγκριση εννοιών, εύρεση εναλλακτικών προοπτικών. Το ζητούμενο είναι  να προκύψει ένα εικαστικό έργο ή ένα κείμενο ως έκφραση της εντύπωσης ή του συναισθήματος που δημιουργεί ένα έργο τέχνης. Γιατί η αξιοποίηση των τεχνών για μαθησιακούς σκοπούς σήμερα αναπτύσσεται ως μια μορφή εκπαίδευσης. Συγκεκριμένα, η εκπαίδευση μέσα από τις τέχνες συνίσταται στο ότι, ενώ μελετάται ένα μαθησιακό αντικείμενο, παρεμβάλλεται η ανάλυση έργων τέχνης, το περιεχόμενο των οποίων σχετίζεται με αυτό. Εξάλλου, η δημιουργική γραφή στο πλαίσιο του σχολείου στοχεύει στο να κάνει τους μαθητές «μικρούς συγγραφείς»,  δίνοντάς τους ερεθίσματα για έκφραση και δημιουργία. Έτσι, η εσωτερική επικοινωνία ή αλλιώς η ώσμωση μεταξύ  διαφορετικών μορφών τέχνης μπορεί να αποτελέσει πρόσφορο πεδίο πειραματισμού και έκφρασης των δημιουργικών ταλέντων των μαθητών.

Υπό αυτό το πρίσμα, οι  επισκέψεις  σε εκθέσεις ζωγραφικής είναι  πολύ ενδιαφέρουσες εμπειρίες, από τις οποίες οι μαθητές αποκομίζουν πολλαπλά οφέλη, επιτυγχάνοντας τη μάθηση μέσα από ενεργητικές διαδικασίες, που παράλληλα επιτρέπουν την έκφραση της δημιουργικότητάς τους. Τα νοήματα των έργων ανακαλύπτονται και στη συνέχεια αξιοποιούνται ως εναύσματα προκειμένου να πραγματοποιείται μια περισσότερο εμπλουτισμένη και ανοικτή σε ερμηνείες προσέγγιση των εξεταζόμενων θεμάτων. Τέτοιου είδους εκπαιδευτικές επισκέψεις παρέχουν στους μαθητές τις απαραίτητες δεξιότητες για την ανάπτυξη καινοτόμων δράσεων, οι οποίες θα ενδυναμώσουν τη δημιουργικότητα και την κριτική σκέψη τους, μέσω της επεξεργασίας έργων τέχνης.

«Εργαστήρι Ζωγραφικής: Εικαστική αποτύπωση των Μνημείων της Ακρόπολης-Παρθενώνα»(Συντονίστρια: Καλλέργη Κωνσταντία ΠΕ08)

Οι επιδιωκόμενοι στόχοι και τα χαρακτηριστικά της μεθόδου project  με την οποία υλοποιήθηκε το εν λόγω  εκπαιδευτικό πρόγραμμα ως «καινοτόμο παιδαγωγικό εργαστήριο του μέλλοντος» είναι οι ακόλουθοι:

1. Η συγκεκριμένη μέθοδος θέλει να προωθήσει τη συμμετοχή του καθενός παιδαγωγού-εκπαιδευτικού, μαθητή/μαθήτριας, στη διαμόρφωση του μέλλοντός του.

2. .Επιδιώκει την ενσωμάτωση όλων των συμμετεχόντων. Με άλλα λόγια, κατά την υλοποίηση της μεθόδου ειδικοί και μη ειδικοί, γνώστες και μη γνώστες του θέματος συνεργάζονται.

3. Έχει ένα ολιστικό χαρακτήρα, δηλ. ερευνά το συνδυασμό των ατομικών αλλαγών με τις αλλαγές της κοινωνίας, της λογικής με την ενόραση, τη γνώση με το συναίσθημα.

4. Είναι μια μέθοδος δημιουργική, δηλ. είναι μια μέθοδος σχεδιασμού και ανάπτυξης στοιχείων, τα οποία κινητοποιούν τη δημιουργική φαντασία και τις αντιληπτικές ικανότητες των συμμετεχόντων.

5. Είναι μια μέθοδος επικοινωνιακή, δηλ. παρακινεί και δίνει την ευκαιρία για συμμετοχή συζήτηση και δημιουργία και στους διστακτικούς συμμετέχοντες.

 Η διευθύντρια

Αμαλία Ηλιάδη, Φιλόλογος (ΠΕ 02)

Εφέτος (σχολικό έτος 2012-2013) στο σχολείο μας εκπονήθηκε καινοτόμο εκπαιδευτικό πρόγραμμα πολιτιστικών δραστηριοτήτων με θέμα «Εργαστήρι Δημιουργικής Ανάγνωσης και Γραφής: Μελέτη και επεξεργασία νεανικού μυθιστορήματος της Μ. Κλιάφα: Μια μπαλάντα για τη Ρεβέκκα» (Συντονίστρια: Ηλιάδη Αμαλία ΠΕ02, Δ/ντρια  Υπεύθυνοι καθηγητές: Μπανάσιου Ευαγγελία, Καταβούτα Αικατερίνη, Ρουσουλιώτη Χαρίκλεια ΠΕ02).

Τα υποθέματα, οι επιμέρους διαστάσεις-όψεις  του  που προσέγγισαν  οι μαθητές και  οι  παιδαγωγικοί  στόχοι  που τίθενται σε αυτή την περίπτωση υπήρξαν γνωστικοί, αξιακοί, συναισθηματικοί-βιωματικοί, όσο και απόκτησης  εικαστικών  δεξιοτήτων:

1. Η  ανάγνωση  ως  δημιουργική  και  κριτική  δραστηριότητα.

2. Η  γραφή  ως  προσωπική  αφήγηση, κατάθεση  απόψεων.

3. Προσέγγιση  της  ιστορίας  μέσα  από  τη  λογοτεχνία.

4. Η  λογοτεχνία  ως  μέσο  κατανόησης  και  εμβάθυνσης, συνειδητοποίησης  και  επεξεργασίας  του  «διαφορετικού».

Υπό τις κατευθύνσεις, λοιπόν, την επίβλεψη και σε συνεργασία με τις φιλολόγους καθηγήτριές τους, οι μαθητές και οι μαθήτριές μας στόχευσαν σε μια δυναμική παρέμβαση, από τη μεριά τους, στο πολιτιστικό γίγνεσθαι του σχολείου μας και της ευρύτερης περιοχής, με την εφαρμογή ενός ολοκληρωμένου προγράμματος πνευματικής, νοητικής και πολιτιστικής εμβάθυνσης. Βασική επιδίωξη του σχολικού  μας «εργαστηρίου» ήταν  η σταδιακή μύηση στο χώρο σπουδών των τέχνης της ανάγνωσης και της γραφής και η δημιουργία πρόσφορων συνθηκών ανάπτυξης της λεκτικής-καλλιτεχνικής έκφρασης στους εφήβους μαθητές μας.  Μέσα από ειδικά μελετημένα προγράμματα, προσαρμοσμένα στην ηλικία τους, το εργαστήρι προσέφερε σε παιδιά και εφήβους τη δυνατότητα,  μέσα από ευχάριστη αλλά στοχευμένη, δομημένη παιδαγωγικά και επιστημονικά απασχόληση, να πλησιάσουν τη λεκτική, γραπτή δημιουργία, να μάθουν τη γλώσσα της και να χειριστούν διαφορετικά εκφραστικά μέσα. Με ατομικές και ομαδικές εργασίες και την καθοδήγηση των έμπειρων καθηγητριών τους, καλλιεργήθηκαν, μέσα από τη διαδικασία της ανάγνωσης και της γραφής με δημιουργικότητα, αυτοπειθαρχία και, όπου κρίνεται απαραίτητο, με καλλιτεχνική ελευθερία, αναδεικνύοντας  το ταλέντο στους πιο προικισμένους. Μαθήτευσαν στο δημιουργικό εργαστήρι του 3^ου Γυμνασίου Τρικάλων  παράλληλα με το εκπαιδευτικό-σχολικό τους έργο, τη μελέτη και την επιμέλεια που απαιτείται σε όλα τα μαθήματα, γιατί το εργαστήρι μας ανάγνωσης και γραφής έχει να επιδείξει αξιόλογη δραστηριότητα επιμορφωτικού και ψυχαγωγικού χαρακτήρα. Εξάλλου, η εκπαίδευση μέσα από τη λογοτεχνία συμβάλλει στην πραγματοποίηση ολοκληρωμένης μάθησης, δεδομένου ότι, ενώ γίνεται η γνωστική προσέγγιση διαφόρων θεμάτων, ενεργοποιείται ταυτόχρονα η κριτική σκέψη, η δημιουργικότητα, η συναισθηματική έκφραση και η φαντασία. (Ιστοσελίδα με τις εργασίες και τα κείμενα των μαθητών/τριών: http://3gym-trikal.tri.sch.gr)

Στο πλαίσιο των στόχων αυτών, οι μαθητές και μαθήτριες του εργαστηρίου μας  πραγματοποίησαν εκπαιδευτικές επισκέψεις σε εκθέσεις και παρακολούθησαν προγράμματα τοπικής ιστορίας από το Κέντρο Ιστορίας & Πολιτισμού ΚΛΙΑΦΑ ( Τα μνημεία της πόλης των Τρικάλων, Κολλίγοι και Τσιφλικάδες, Βαλκανικοί Πόλεμοι 1912-13 κ.ά)  οι οποίες φιλοξενούνται και υλοποιούνται κατά καιρούς, στην πόλη μας μα και σε άλλες πόλεις, στη διάρκεια εκπαιδευτικών εκδρομών. Ξεναγήθηκαν στις εκθέσεις από τους υπευθύνους των εκπαιδευτικών προγραμμάτων και από την κ. Μαρούλα Κλιάφα, η οποία τόσα πολλά και πολύτιμα προσφέρει στα εκπαιδευτικά και κοινωνικά δρώμενα της περιοχής μας,   και έτσι είχαν την ευκαιρία να γνωρίσουν και να θαυμάσουν μια σειρά έργων από πρόσφατες ή παλιότερες ενότητες δουλειάς,  τα οποία αποτυπώνουν την ποιητική με την ευρύτερη έννοια, τις αναζητήσεις και την πάντοτε φρέσκια και νεανική ματιά  ακμαίων σύγχρονων ή παλαιότερων  δημιουργών. Μέσα από τις αναλυτικές αυτές  παρουσιάσεις  γίνεται  κατανοητό ότι, πράγματι, τέτοια εκπαιδευτικά προγράμματα «χαρίζουν»  γνωστική επάρκεια, αναπτύσσουν τη φαντασία , ωθούν τη σκέψη  σε πολλαπλές ερμηνείες,  ενδυναμώνουν πολιτισμικά και  ευαισθητοποιούν αισθητικά. Εξάλλου, η ενεργοποίηση του στοχασμού αποτελεί θεμέλιο για κάθε θετική δράση των σκεπτόμενων και ενεργών πολιτών, έτσι ώστε να διαχειρίζονται την αλλαγή και να προσαρμόζονται στις νέες κοινωνικές και οικονομικές συνθήκες.

Με το πέρας των ξεναγήσεων και των παρουσιάσεων, οι μαθητές συνήθως  δημιουργούν τα προσωπικά τους έργα,  με βάση ένα συγκεκριμένο μυθιστόρημα-λογοτεχνικό κείμενο  ή με  αφορμή το σύνολο του έργου ενός συγγραφέα, με στόχο να αντιληφθούν τη σχέση του λόγου με τις άλλες εικαστικές-«καλές» τέχνες. Παράλληλα, όμως, το λογοτεχνικό έργο  και το έργο τέχνης γενικότερα, ως αντικείμενο απόλαυσης, μελέτης και παρατήρησης προάγει το στοχασμό, προσφέρει ευελιξία επιλογών. Διεγείρει κατ? αρχάς τις αισθήσεις, στη συνέχεια ελκύει  την παρατηρητικότητα οριοθετώντας τη, γεγονός που κάνει τον στοχασμό περισσότερο εστιασμένο. Η προσήλωση αυτή μέσα από κατάλληλες διδακτικές προσεγγίσεις, δίνει τη δυνατότητα για βαθιά στοχαστική ενεργοποίηση: ερμηνεία συμβόλων, εντοπισμό μηνυμάτων, ανάκληση εμπειριών, ανάλυση και σύγκριση εννοιών, εύρεση εναλλακτικών προοπτικών. Το ζητούμενο είναι  να προκύψει ένα κείμενο ή ακόμη κι ένα εικαστικό έργο, ως έκφραση της εντύπωσης ή του συναισθήματος που δημιουργεί ένα έργο λόγου και τέχνης. Γιατί η αξιοποίηση του λόγου και των τεχνών για μαθησιακούς σκοπούς σήμερα αναπτύσσεται ως μια μορφή εκπαίδευσης. Συγκεκριμένα, η εκπαίδευση μέσα από το δομημένο αλλά ελεύθερο λόγο και τις  τέχνες συνίσταται στο ότι, ενώ μελετάται ένα μαθησιακό αντικείμενο, παρεμβάλλεται η ανάλυση παράλληλων έργων-κειμένων , το περιεχόμενο των οποίων σχετίζεται με αυτό. Εξάλλου, η δημιουργική γραφή στο πλαίσιο του σχολείου στοχεύει στο να κάνει τους μαθητές «μικρούς συγγραφείς»,  δίνοντάς τους ερεθίσματα για έκφραση και δημιουργία. Έτσι, η εσωτερική επικοινωνία ή αλλιώς η ώσμωση μεταξύ  διαφορετικών μορφών τέχνης μπορεί να αποτελέσει πρόσφορο πεδίο πειραματισμού και έκφρασης των δημιουργικών ταλέντων των μαθητών.

Υπό αυτό το πρίσμα, οι  επισκέψεις  σε παντοειδείς ιστορικές, αρχαιολογικές και εικαστικές εκθέσεις  είναι  πολύ ενδιαφέρουσες εμπειρίες, από τις οποίες οι μαθητές αποκομίζουν πολλαπλά οφέλη, επιτυγχάνοντας τη μάθηση μέσα από ενεργητικές διαδικασίες, που παράλληλα επιτρέπουν την έκφραση της δημιουργικότητάς τους. Τα νοήματα των έργων ανακαλύπτονται και στη συνέχεια αξιοποιούνται ως εναύσματα προκειμένου να πραγματοποιείται μια περισσότερο εμπλουτισμένη και ανοικτή σε ερμηνείες προσέγγιση των εξεταζόμενων θεμάτων. Τέτοιου είδους εκπαιδευτικές επισκέψεις παρέχουν στους μαθητές τις απαραίτητες δεξιότητες για την ανάπτυξη καινοτόμων δράσεων, οι οποίες θα ενδυναμώσουν τη δημιουργικότητα και την κριτική σκέψη τους, μέσω της απόλαυσης και της επεξεργασίας της λογοτεχνίας ως έργου τέχνης.

Ιδιαίτερα προς την κ. Μαρούλα Κλιάφα, εξαιρετική συγγραφέα και ακούραστη ερευνήτρια της τοπικής μας ιστορίας  και εκ μέρους  του συλλόγου διδασκόντων του σχολείου μας και της πολιτιστικής ομάδας καθώς και της ομάδας εργασίας δημιουργικής ανάγνωσης και γραφής μαθητριών και μαθητών μας, απευθύνουμε θερμές  ευχαριστίες  για  τη στήριξή της  στο δύσκολο έργο μας, μέσω των προγραμμάτων και των παρουσιάσεων τοπικής ιστορίας που μας προσέφερε και συνεχίζει να προσφέρει αφειδώς και αφιλοκερδώς στους μαθητές μας. Επίσης την ευχαριστούμε  και για το ότι με πολλή αγάπη χάρισε στη σχολική μας βιβλιοθήκη δύο βιβλία της: «Δύσκολοι καιροί για μικρούς πρίγκηπες», των εκδόσεων Καστανιώτη της σειράς «Γέφυρες-Λογοτεχνία για νέους» και το σύγγραμμά της τοπικής ιστορίας «Τα του Δήμου εν δήμω» Το χρονικό του Δήμου Τρικκαίων (1883-1959) από τις Πρότυπες Θεσσαλικές Εκδόσεις. Οι μαθητές και οι μαθήτριές μας, ως μικρό αντίδωρο και παράλληλα «ενθύμιο» της στενής και τόσο αποδοτικής συνεργασίας μας, επεθύμησαν  να της  χαρίσουν έργα ζωγραφικής τους, τα οποία εμπνεύστηκαν από τα μνημεία, τα σημεία αναφοράς και την ιστορία της πόλης των Τρικάλων, της πόλης μας που και η κ. Μαρούλα Κλιάφα  πολύ και εμπράκτως αγαπά.

Αμαλία Κ. Ηλιάδη, φιλόλογος-ιστορικός, Δ/ντρια 3ου Γυμνασίου Τρικάλων 

Ήρωες της επανάστασης από τη  Μακεδονία

Αμαλία Κ. Ηλιάδη, φιλόλογος-ιστορικός (Μεταπτυχιακό Δίπλωμα Βυζαντινής Ιστορίας από το Α.Π.Θ.) Δ/ντριας 3^ου Γυμνασίου Τρικάλων

Στις  4-5/2/2013, στα πλαίσια του περιβαλλοντικού προγράμματος «Βιότοπος ? Η φύση στην αυλή μας», πραγματοποιήσαμε την εκδρομή μας στην  Άρτα. Η πρώτη στάση που κάναμε ήταν στο γραφικό Μέτσοβο, μια ορεινή κωμόπολη του νομού Ιωαννίνων με υψόμετρο 1.160μ. Το Μέτσοβο είναι ένας παραδοσιακός οικισμός στα όρια με τον νομό Τρικάλων. Η αμέσως επόμενη  στάση μας ήταν στα  Ιωάννινα τα οποία  βρίσκονται στο βορειοδυτικό κομμάτι της ηπειρωτικής Ελλάδας, στο κέντρο του ομώνυμου λεκανοπεδίου. Είναι μία από τις μεγαλύτερες πόλεις της Ελλάδας με πλούσια πολιτιστική παράδοση και σύγχρονες αναπτυξιακές επιχειρήσεις. Εκεί είδαμε το κάστρο των Ιωαννίνων και είχαμε ελεύθερο χρόνο για να ανακαλύψουμε μόνοι μας ομορφιές της περιοχής. Μετά από αρκετές ώρες λοιπόν φτάσαμε στην Άρτα.

Αρχικά περάσαμε από το  κέντρο περιβαλλοντικής εκπαίδευσης Αράχθου Άρτας το οποίο ιδρύθηκε τον Ιούλιο του 2002. Εκεί, μέσα από μια υπέροχη διαδρομή μέσα στη λουλουδιασμένη φύση, κατευθυνθήκαμε στον  φάρο που υπάρχει και παρατηρήσαμε διάφορα πουλιά που βρισκόταν στην λίμνη. Με την επίσκεψή μας στο μουσείο αλιείας του  προγράμματος γνωρίσαμε διάφορα ζώα και πουλιά που δεν γνωρίζαμε πριν και επίσης ικανότητες και χαρακτηριστικά κάποιων που ήταν όντως πολύ ενδιαφέροντα. Στο τέλος  αυτής της λίγο κουραστικής αλλά ενδιαφέρουσας μέρας φάγαμε σε μια ταβέρνα της πόλης. Και κάπως έτσι τελείωσε η πρώτη μέρα. Τη δεύτερη μέρα της εκδρομής μας επισκεφτήκαμε το υδροηλεκτρικό εργοστάσιο Πουρναρίου 1 (Δ.Ε.Η) Έπειτα περάσαμε από την πλατεία Ζέρβα και από το κάστρο της Άρτας. Επίσης είδαμε το πρώτο νοσοκομείο και στη συνέχεια περπατήσαμε στην οδό Σκουφά. Είχαμε την ευκαιρία να επισκεφτούμε πολλούς και με μεγάλη ιστορία ναούς όπως την εκκλησία του Αγίου Γεωργίου, της Αγίας Θεοδώρας (πολιούχος της Άρτας) και την Παναγία των Βλαχερνών.  Τέλος μας δόθηκε η ευκαιρία να περπατήσουμε στην λιθόκτιστη γέφυρα του ποταμού Αράχθου που μέχρι και σήμερα όταν την  περνούν οι Αρτινοί χαμηλώνουν τη φωνή και τα μάτια αποδίδοντας φόρο τιμής στην Πρωτομαστόρισσα που με την θυσία της αλλά και με την αλλαγή των κατάρων της σε ευχές πρόσφερε στους προγόνους της ότι πιο απαραίτητο για την επιβίωση και την ευμάρειά τους: το γεφύρι που ενώνει τις δύο όχθες του Αράχθου και όχι μόνο.

  Όλα τα παραπάνω λοιπόν αξιοθέατα θαυμάσαμε στην πόλη της Άρτας και επιστρέψαμε και πάλι στα Τρίκαλα. Προσωπικά η εκδρομή, μου πρόσφερε πολλά πράγματα και είμαι χαρούμενη που είχα την ευκαιρία να γνωρίσω την πόλη της Άρτας και τα αξιοθέατά της. Με την επίσκεψη μας στο κέντρο περιβαλλοντικής εκπαίδευσης «ξύπνησε» το ενδιαφέρον μου για περιβαλλοντικά προβλήματα, απέκτησα ουσιαστικές γνώσεις και κατάλαβα ότι πρέπει να κρατήσουμε μια υπεύθυνη στάση και συμπεριφορά απέναντι στην προστασία της οικολογικής ισορροπίας, της ποιότητας ζωής και της βιώσιμης ανάπτυξης πριν να είναι πολύ αργά? Όλα αυτά όμως δεν θα είχαν γίνει χωρίς την κυρία Τέγου  η οποία οργάνωσε αυτή την εκδρομή και την ευχαριστούμε όλοι πολύ.

Ξάνθη Τριανταφυλλιά, μαθήτρια Γ΄ Γυμνασίου 3^ου Γυμνασίου Τρικάλων

Οι αναμνήσεις των σχολικών εκπαιδευτικών εκδρομών λογίζονται ανάμεσα στις πιο γνωστές, έντονες και πιο διαρκείς αιτίες γνώσεων, συναισθημάτων και εμπειριών σε αυτή την εύπλαστη για τα παιδιά και τους εφήβους ηλικία, κυρίως γιατί αποτελούν ένα ευχάριστο διάλειμμα στην ρουτίνα του σχολείου, τόσο για τους μαθητές όσο και για τους δασκάλους. Παρόλο που ο σκοπός τους είναι κυρίως εκπαιδευτικός, μπορούν συγχρόνως να αποτελέσουν μια συναρπαστική και πολύμορφη βιωμένη πραγματικότητα για όσους συμμετέχουν.
Η εκπαιδευτική εκδρομή μπορεί να ενισχύσει την διδασκαλία γύρω από ένα θέμα που συζητήθηκε μέσα στην τάξη και να βοηθήσει τους μαθητές μα και αργότερα τους φοιτητές να κατανοήσουν αυτό το θέμα καλύτερα. Η συμμετοχή, η συνέργεια μεταξύ διδασκόντων και διδασκομένων σε μια σχολική εκπαιδευτική εκδρομή παίρνει σάρκα και οστά, αφού οι δάσκαλοι μετατρέπουν τις εκπαιδευτικές εκδρομές σε φορητές αίθουσες διδασκαλίας, διδάσκοντας τα παιδιά να συλλέγουν δεδομένα, έπειτα αυτά να εξετάζονται με βάση ένα ορισμένο θέμα ή να αναλαμβάνουν μια εργασία σε συσχετισμό με   όσα έμαθαν στην διάρκεια της εκδρομής.
Επίσης, η μεταφορά των μαθητών σε ένα νέο περιβάλλον, τους χαρίζει την εμπειρία του ομαδικού ταξιδιού, τη βίωση της κοινωνικοποίησης και τους διδάσκει να σέβονται τα μέρη τα οποία επισκέπτονται.Τα παιδιά έχουν την δυνατότητα να επισκεφθούν ένα νέο μέρος που δεν έχουν επισκεφτεί ξανά στο παρελθόν και να εκτεθούν σε καινούριες προσλαμβάνουσες παραστάσεις. Αυτό μπορεί να αποδειχθεί πολύ ωφέλιμο για τους μαθητές εκείνους που δεν έχουν την τύχη ή την ευκαιρία να ταξιδέψουν. Επιπροσθέτως, οξύνεται με τον τρόπο αυτό η περιέργεια των μαθητών. Γιατί οι μαθητές που συμμετέχουν σε εκπαιδευτικές εκδρομές ανακαλύπτουν ότι θέλουν να μάθουν περισσότερα για το θέμα της εκπαιδευτικής εκδρομής. Εξάλλου, μέσα από τις εκπαιδευτικές εκδρομές διαμορφώνονται οι γνωστές ως «επεισοδιακές αναμνήσεις» με άμεση και έμμεση διεργασία, που βοηθούν τα παιδιά να ανακαλούν στην μνήμη τους πληροφορίες για μεγάλο χρονικό διάστημα.
Τα εκπαιδευτικά, επομένως,  ταξίδια είναι σημαντικά από πολλές πλευρές. Οι εκπαιδευτικές εκδρομές συνδέονται  με την απομάκρυνση από το σχολικό περιβάλλον. Ο χαρακτήρας των εκδρομών αυτών θα πρέπει να είναι πραγματικά εκπαιδευτικός, αλλά η επίδραση τους μπορεί να επεκτείνεται πέρα από το χαρακτήρα τους. Η σημασία των εκπαιδευτικών εκδρομών έγκειται στην σύσφιξη των σχέσεων μεταξύ των μαθητών, στην απόκτηση της εμπειρίας ενός νέου περιβάλλοντος και στην απόλαυση μιας ή περισσότερων ημερών μακριά από την σχολική αίθουσα.
Όταν οι μαθητές και οι δάσκαλοι είναι μαζί έξω από την τάξη, σε νέα εκπαιδευτικά περιβάλλοντα, αντικρύζοντας νέα αξιοθέατα,  οι εμπειρίες τους γίνονται  πιο δυνατές. Οι μαθητές μπορούν να έχουν την ευκαιρία να ζήσουν και να παρατηρήσουν πολλά πράγματα που δεν είναι διαθέσιμα στο σχολείο, συμπεριλαμβανομένων  άγριων ??ζώων, σπάνιων φυτών, δελφινιών, ιστορικών  μνημείων, αρχαιολογικών τόπων και χώρων,  κέντρων επιστήμης ή ιστορικών μουσείων και ίσως ακόμη και παρατήρησης αστεριών αν το εκπαιδευτικό ταξίδι είναι σε ένα πλανητάριο. Συζητώντας για το εκπαιδευτικό ταξίδι εκ των προτέρων είναι μια σοφή επιλογή εκ μέρους του διδάσκοντος  επειδή επιτρέπει στους μαθητές να γνωρίζουν τι θα αντιμετωπίσουν κατά τη διάρκεια του χρόνου τους μακριά από το σχολείο.
Τα εκπαιδευτικά ταξίδια αποτελούν ακόμη μια θαυμάσια ευκαιρία για «απόσπαση» και «συγκόλληση» και εξηγούμαι: δίνεται η ευκαιρία να παρθούν οι απαραίτητες αποστάσεις από την καθημερινή ατμόσφαιρα στην τάξη,  να περνούν οι μαθητές το χρόνο τους με τους συμμαθητές τους σε ένα νέο περιβάλλον. Μπορούν έτσι να είναι σε θέση να συνδεθούν σε περισσότερα από ένα προσωπικό επίπεδο, χωρίς την παρεμβολή της κανονικής σχολικής ημέρας. Οι μαθητές μπορεί επίσης να είναι σε θέση να περνούν το μεγαλύτερο μέρος της  εκπαιδευτικής  εκδρομής σε μικρές ομάδες, με παρατήρηση, κουβέντα και μάθηση για τον άλλον. Έχοντας οργανώσει ένα εκπαιδευτικό ταξίδι στις αρχές περίπου της σχολικής χρονιάς, αυτό  είναι πραγματικά εύστοχη επιλογή, αφού έτσι θα δημιουργηθούν οι όροι που θα επιτρέψουν στους μαθητές να συνδεθούν με τους συμμαθητές τους που μπορεί να μην γνωρίζουν πολύ καλά. Στα εκπαιδευτικά ταξίδια δημιουργείται με τον τρόπο αυτό ένα άτυπο περιβάλλον  μάθησης και  παρέχονται πολύτιμες εκπαιδευτικές ευκαιρίες μακριά από την τάξη, χωρίς τη χρήση βιβλίων και άλλων «εργαλείων» που χρησιμοποιούνται σε ένα κανονικό σχολικό περιβάλλον. Οι μαθητές σε εκπαιδευτικά ταξίδια μπορεί συχνά να μάθουν ενώ παράλληλα προσεγγίζουν  την ψυχαγωγία σε ένα πιο ανεπίσημο περιβάλλον.
Δεν έχει σημασία πόσο πολύ οι μαθητές «διασκεδάζουν» με την ελαφρή έννοια της λέξης  κατά τη διάρκεια ενός Εκπαιδευτικού  ταξιδιού, όσο το να κρατήσουν αγαπημένες αναμνήσεις τους που μπορεί να βασίζονται  στην απόλαυση της ημέρας. Έτσι μπορούν να μάθουν εμπειρικά,  να πάρουν την απόστασή τους  από το σχολείο για μια ημέρα ή ακόμη και μισή μέρα: είναι πάντα συναρπαστικό για τους μαθητές και γι αυτό τα εκπαιδευτικά ταξίδια είναι πάντα πολυαναμενόμενα.  Επίσης μπορούν να επιστρέψουν στην τάξη με μια ανανεωμένη έμφαση στην σχολική τους ζωή και απόδοση. Γιατί  οι μαθητές επωφελούνται παντοιοτρόπως από τα εκπαιδευτικά ταξίδια: Σχολεία, πανεπιστημιακές σχολές και ιδρύματα προσφέρουν εκπαιδευτικά ταξίδια ούτως ώστε οι μαθητές ή οι φοιτητές να περάσουν αρκετές ώρες ή ημέρες έξω από την τάξη. Ως εκπαιδευτικά ταξίδια-εκδρομές νοούνται και κυμαίνονται από τις τοπικές επισκέψεις σε διοικητικά γραφεία ή επιχειρήσεις ως τις πανελλαδικές και διεθνείς εκδρομές, με πλήρεις διανυκτερεύσεις. Όποιος  και αν είναι ο προορισμός,  το πεδίο εφαρμογής του  μπορεί να προσφέρει πολλά πλεονεκτήματα για τους μαθητές και φοιτητές που τα λαμβάνουν.
Μέρος του πώς οι μαθητές μπορούν να επωφεληθούν από τα εκπαιδευτικά ταξίδια είναι η απόκτηση  νέων προοπτικών για τον κόσμο. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα για πιο εκτεταμένα εκπαιδευτικά ταξίδια, όπου οι μαθητές ταξιδεύουν πιο μακριά από το σπίτι. Με το που έρχονται σε άμεση επαφή με ένα διαφορετικό περιβάλλον ή ακόμα και μια νέα κουλτούρα ή γλώσσα, οι μαθητές μπορούν να κατανοήσουν καλύτερα τη θέση τους στην κοινωνία και να αναπτύξουν ένα άνοιγμα προς τη διαφορετικότητα των άλλων.
Τα Εκπαιδευτικά ταξίδια λειτουργούν επίσης για να προσφέρουν κάποια ποικιλία σε διαφορετικά, πειθαρχημένα και αυστηρά σχέδια μαθήματος. Αντί να δαπανούμε κάθε μέρα στην τάξη, οι μαθητές μαθαίνουν σε ένα νέο περιβάλλον με νέους εκπαιδευτές. Τα εκπαιδευτικά ταξίδια  μπορούν να δώσουν στους μαθητές την ευκαιρία να συνομιλήσουν με  μαθητές από άλλα σχολεία, καθώς μαθαίνουν μαζί ή να συμμετέχουν σε ομαδικές δραστηριότητες.  Συχνά θα καλύψουν περισσότερα από ένα στυλ εκμάθησης, πράγμα που τα καθιστά εξαιρετικά «εργαλεία» διδασκαλίας για ορισμένους μαθητές. Διαλέξεις στην τάξη ισχύουν κυρίως για τους μαθητές «ήχου», που μαθαίνουν καλύτερα με το άκουσμα ως ακουστικοί τύποι. Visual μαθητές μπορούν να επωφεληθούν από οπτικά βοηθήματα και ερεθίσματα, τα οποία υπάρχουν στην τάξη, αλλά είναι πολύ πιο συχνά κατά τη διάρκεια μιας Εκπαιδευτικής εκδρομής. Τέλος, για τους μαθητές αφής, τα εκπαιδευτικά ταξίδια προσφέρουν μια ασυνήθιστη ευκαιρία να εκτελέσουν με  τα χέρια τους δραστηριότητες που προάγουν τη  μάθηση μέσω εκπαιδευτικών προγραμμάτων.
Είναι επομένως σημαντικό για τους εκπαιδευτικούς και τους διευθυντές σχολείων να επιλέγουν εκπαιδευτικά ταξίδια που αυξάνουν και εμπλουτίζουν τα υπάρχοντα σχέδια μαθήματος και να εκσυγχρονίζουν  τη μάθηση στην τάξη συνδυάζοντας θεωρία και εμπειρική εκμάθηση. Ένα εκπαιδευτικό ταξίδι που οι εκπαιδευτικοί επιλέγουν για τους λόγους αυτούς, μπορεί να χρησιμεύσει για να τονίσει δύσκολες έννοιες ή για να επεκτείνει τη γενική φύση ενός μαθήματος  στην τάξη, δίνοντας πιο συγκεκριμένες πληροφορίες. Οι ειδικοί παιδαγωγοί που μελετούν  σε σχολικές ομάδες εκπαιδευτικά ταξίδια μπορεί επίσης να είναι σε θέση να παρέχουν στους «επαγγελματίες» εκπαιδευτικούς  διορατικότητα από την προηγμένη μελέτη ή άμεση εμπειρία, την  οποία  δεν θα μπορούσε να παρέχει μόνο η στατική τους εκπαίδευση και επιμόρφωση.
Οι εκπαιδευτικοί μπορούν ακόμη να ενθαρρύνουν την καλή συμπεριφορά κατά τη διάρκεια της εκπαιδευτικής εκδρομής και να παρακινήσουν τους μαθητές να εργαστούν σκληρά με την προοπτική μιας εκπαιδευτικής επίσκεψης, κρούοντας ταυτόχρονα τον  κώδωνα του κινδύνου για τις ενδεχόμενες παρεκτροπές ως ηθική ανταμοιβή. Βέβαια, ακόμη και τα  πιο κατατοπιστικά εκπαιδευτικά ταξίδια έχουν συνήθως  στοιχεία ψυχαγωγίας, που τα καθιστά από μόνα τους μέγιστη ηθική ανταμοιβή. Εξάλλου, υπάρχουν γεγονότα και καταστάσεις που δεν περιλαμβάνονται στα βιβλία και που είναι συναρπαστικό να γνωρίζουμε. Πολλοί ειδικοί στη διάρκεια ενός ταξιδιού, όπως αρχαιολόγοι, μουσειολόγοι, ξεναγοί, ειδικευμένοι εκπαιδευτικοί μπορούν να μοιραστούν τις γνώσεις τους για την προώθηση της μαθησιακής διαδικασίας εκτός συμβατικής τάξης για το θέμα μας. Οι δάσκαλοι περιμένουν από τους μαθητές τους να έχουν  την καλύτερη συμπεριφορά  κατά τη διάρκεια των  εκπαιδευτικών εκδρομών. Αυτός είναι ένας τρόπος  να διδάξουν στους μαθητές πώς να ενεργούν σωστά και να επιδεικνύουν τους αναμενόμενους τρόπους συμπεριφοράς σε ένα επαγγελματικό περιβάλλον, αποκτώντας παράλληλα βελτιωμένη αίσθηση της κοινότητας στην περίπτωση που το Εκπαιδευτικό ταξίδι  αφορά  σε ένα τοπικό προορισμό: οι μαθητές έτσι θα αποκτήσουν μια καλύτερη κατανόηση για την κοινότητά τους. Αυτό ενισχύει μερικές φορές το ενδιαφέρον των μαθητών για την ιδιότητα του ενεργού πολίτη προκειμένου να διατηρηθεί ό, τι προσπαθεί να διασώσει  η κοινότητα των ειδικών.
Τα πλεονεκτήματα των εκπαιδευτικών ταξιδιών και εκδρομών, επομένως, είναι πολλά. Δημιουργείται ένα ενδιαφέρον για νέα επαγγέλματα με τις επισκέψεις σε  ιστορικά μέρη, βλέποντας την άγρια ??ζωή ή ζητώντας από ένα επιστήμονα να σου μιλήσει για τα διαστημικά ταξίδια. Όλες οι δυνατότητες για εκπαιδευτικές εκδρομές και μορφωτικό ταξίδι συνάδουν με την απόκτηση μιας αξέχαστης εμπειρίας του πραγματικού κόσμου. Δίνουν την ευκαιρία για συνολική βύθιση στο φυσικό και κοινωνικό περιβάλλον. Στις εκδρομές αυτές, ο μαθητής αποκτά πρακτικές κοινωνικές ικανότητες και ανοίγματα κριτικής σκέψης έξω από το ελεγχόμενο περιβάλλον της τάξης. Γιατί το να είναι σε θέση να ζητήσει πληροφορίες από εμπειρογνώμονες σχετικά με τον συγκεκριμένο τομέα σπουδών τους επί τόπου απαιτεί σκέψη. Μπορούν έτσι  να «μάθουν» πραγματικού κόσμου «μαθήματα». Ενδυναμώνεται  ακόμη η έμπνευση που προκύπτει αργότερα και αποδεικνύεται με τα παραδοτέα (εργασίες) στην τάξη. Γιατί  ένας μαθητής, ο οποίος βλέπει, αγγίζει και μυρίζει ιστορικά κειμήλια, αρχαία αντικείμενα και πρωτότυπες πηγές- κείμενα αποκτά κίνητρα για να μάθει περισσότερα σε βάθος, όταν  επιστρέψει στην τάξη. Τα εκπαιδευτικά ταξίδια διεγείρουν τη μάθηση πέρα ??από ό, τι τα βιβλία και τα βίντεο μπορούν να προσφέρουν στο μαθησιακό περιβάλλον. Αυτό δεν σημαίνει ότι όλα τα εκπαιδευτικά ταξίδια προσφέρουν εξίσου πνευματική τόνωση, αλλά  οι εκδρομές που είναι καλά σχεδιασμένες έχουν ως αποτέλεσμα υψηλότερα επίπεδα της ακαδημαϊκής επίδοσης σε κάθε αντικείμενο μελέτης. Ο μαθητής μαθαίνει σε ένα ανεπίσημο περιβάλλον, όταν σε ένα εκπαιδευτικό ταξίδι  κατευθύνεται από καταρτισμένο προσωπικό σε ένα μουσείο ή κέντρο επιστημών. Αυτό επιτρέπει σε όλους τους συμμετέχοντες να μάθουν χωρίς να το συνειδητοποιούν με στενό και απόλυτα αυστηρό τρόπο, πράγμα το οποίο φτάνει σε περισσότερους μαθητές από διάφορα κοινωνικά στρώματα, υπόβαθρα και στυλ μάθησης.

 Αμαλία Κ. Ηλιάδη,

Φιλολόγου-Ιστορικού, ΜΑ Βυζαντινής Ιστορίας, Δ/ντρια 3^ου Γυμνασίου Τρικάλων.

Κωνσταντινούπολη-Άλωση-1453

από την κ. Αμαλία Ηλιάδη, φιλόλογος-ιστορικός, Δ/ντρια 3ου Γυμνασίου Τρικάλων

από την Αμαλία Κ. Ηλιάδη, φιλόλογο-ιστορικό, Δ/ντρια 3^ου Γυμνασίου Τρικάλων

Το βιβλίο «Το παλιό σχολειό» παρουσιάζει την ιστορία της εκπαίδευσης στη μεταπολεμική Ελλάδα. Είναι ένα βιβλίο που ξυπνά μνήμες στους μεγαλύτερους, που έζησαν πολλά από τα κομμάτια αυτής της ιστορίας ή έμαθαν τη σχολική ζωή της εποχής εκείνης από διηγήσεις των γονιών τους. Πιστεύω πως η όλη σύνθεση του βιβλίου το κάνει προσεγγίσιμο και στις δυο κατηγορίες αναγνωστών: ανηλίκους και ενηλίκους. Τα παιδιά μαθαίνουν πράγματα που ούτε καν φαντάζονται ότι συνέβαιναν και οι ενήλικες «ταξιδεύουν» στο τρυφερό παρελθόν, αφού τα βιώματα της σχολικής ζωής σφραγίζουν τον καθένα μας στη μετέπειτα πορεία του.

 Το εν λόγω βιβλίο μοιάζει με συναρπαστικό «ταξίδι» προκειμένου να «στηθεί» ένα μουσείο, όμως ένα μουσείο της εκπαίδευσης όπου καταγράφεται συστηματικά η μεταπολεμική ιστορία της εκπαίδευσης στην Ελλάδα με  ενδιαφέροντα στοιχεία που ανακαλύφθηκαν από τις συγγραφείς κατά τη διάρκεια αυτής της ερευνητικής τους πορείας, ώστε ο αναγνώστης και ο πολύς κόσμος να μπορεί να γίνει κοινωνός αυτών των γνώσεων.

Οι συγγραφείς, έχοντας ιδρύσει Μουσείο Μαθητικής Ζωής στο σχολείο τους, το μοναδικό που υπάρχει στην Αττική, αποτύπωσαν και σε βιβλίο την πολύτιμη εμπειρία τους. Το βιβλίο θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ιστορικό, αφού αναφέρεται σε δράσεις και γεγονότα που αφορούν στο πιο σημαντικό κομμάτι της ζωής ενός λαού, την εκπαίδευση. Δηλαδή τον τρόπο, τον τόπο, τα πρόσωπα, όλα όσα συνέβαλαν, ώστε να εκπαιδευτούν τα παιδιά της μεταπολεμικής Ελλάδας.

Η συγγραφή του βιβλίου στηρίχτηκε σε μαρτυρίες ανθρώπων της εκπαίδευσης, αλλά και απλών ανθρώπων, που έζησαν εκείνη την εποχή. Οι συγγραφείς του κατέγραψαν τα κειμήλια ψυχής που τους εμπιστεύτηκαν και θέλησαν να τα παραδώσουν στις επόμενες γενιές ως παρακαταθήκη. Υπό το πρίσμα αυτό το «Παλιό σχολείο» μπορεί να θεωρηθεί και ιστορικό βιβλίο. Πράγματι, κάποιες από τις εικόνες του φαντάζουν ξένες προς τα παιδιά, αφού δε γνωρίζουν το εκπαιδευτικό σύστημα, το σχολικό περιβάλλον, την ανέχεια εκείνης της εποχής. Για να αντισταθμιστεί ο παράγοντας αυτός, οι συγγραφείς φρόντισαν να κάνουν τις περιγραφές τους μέσα στο κείμενο όσο πιο ζωντανές γινόταν, ευελπιστώντας πως ο συνδυασμός φωτογραφίας και περιγραφής θα βάλει σε λειτουργία το μοχλό της ενσυναίσθησης. Είναι σίγουρο πως ορισμένες από τις διάφορες μορφές τιμωρίας του παλιού παιδαγωγικού συστήματος, τραυμάτιζαν τον ψυχικό κόσμο των μαθητών. Σήμερα, δυστυχώς, έχουμε οδηγηθεί στο άλλο άκρο και τα άκρα θεωρούνται αρνητικά. Η σημερινή ατιμωρησία, που συνηθίζει τα παιδιά σε συμπεριφορές και στάσεις ζωής χωρίς κανόνες και συνέπειες, είναι εξίσου βλαπτική. Η σωστή στάση βρίσκεται κάπου στη μέση. Απόδειξη τούτου αποτελεί το γεγονός ότι αρκετοί από εκείνους τους μαθητές όχι μόνο σπούδασαν, αλλά διέπρεψαν ως λαμπροί επιστήμονες σε όλα τα μήκη και τα πλάτη της γης.

 Μετά από χρόνια πολέμου και καταστροφών η χώρα μας δε διέθετε ούτε υποδομές ούτε έμψυχο δυναμικό, για να καλύψει τις μαθησιακές ανάγκες των παιδιών της. Έστω όμως και με τα ελάχιστα που διέθετε κατόρθωσε σημαντικά πράγματα. Πάρα πολύ σημαντικές είναι και οι μαρτυρίες που παρατίθενται και έχουν την αξία τους, γιατί προέρχονται από προσωπικά βιώματα. Εκείνο που διακρίνει κανείς στις μαρτυρίες είναι η νοσταλγία, που υποφώσκει για κείνα τα χρόνια, όπως κι αν τα έζησε κανείς. Οι εικόνες, οι οποίες είναι πάρα πολλές, αποτελούν τους αδιάψευστους μάρτυρες μιας εποχής, που ωστόσο οι μαθητές, αν και ξυπόλυτοι, ανταποκρίνονταν στο κάλεσμα της μάθησης. Πολλές απ? τις εικόνες που ανήκουν σε προσωπικά αρχεία ιδιωτών είναι στ? αλήθεια συγκλονιστικές. Και μας προβληματίζει το γεγονός ότι, παρά τις ανυπέρβλητες δυσκολίες, οι εποχές εκείνες ανέδειξαν πνευματικούς ανθρώπους, που διέπρεψαν στη συνέχεια και πρόσφεραν πολλά στο κοινωνικό σύνολο. Το συμπέρασμα αξιοπρόσεκτο: ακόμα και στις πιο δύσκολες συνθήκες το πνεύμα είναι πρόθυμο.

Οι μαρτυρίες του βιβλίου είναι το δυνατό του σημείο καθώς προέρχονται από ανθρώπους του πνεύματος, αλλά και από απλούς ανθρώπους, που έζησαν όλα αυτά ως παιδιά της φτωχής και ταλαιπωρημένης Ελλάδας. Το μήνυμά του είναι ότι ο άνθρωπος έχει μέσα του δυνάμεις ανεξάντλητες, που ούτε κι ο ίδιος γνωρίζει, και ότι με μόχθο και καθημερινό αγώνα καθετί μπορεί να ξαναγεννηθεί από τις στάχτες του.

Μέσα από το εξαιρετικό αυτό βιβλίο δίνεται η δυνατότητα να γνωρίσει ο αναγνώστης το παρελθόν της σχολικής ζωής, για να μπορεί να κρίνει και να συγκρίνει τις εποχές. Να «οσμιστεί» την ατμόσφαιρα της εποχής, να συνειδητοποιήσει ότι όσα έχει σήμερα δεν ήταν άλλοτε δεδομένα και να μάθει ότι το χτες του παππού και της γιαγιάς του είναι το δικό του σήμερα, κι αν θελήσει, μπορεί να το κάνει καλύτερο.