Στις παραμονές και κατά τη διάρκεια των γιορτών των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς, οι δρόμοι γεμίζουν πολύχρωμα φώτα, η μυρωδιά από τα μελομακάρονα ερεθίζει ξανά την όσφρησή μας και το χριστουγεννιάτικο δέντρο παίρνει και πάλι τη θέση του στο σαλόνι. Οι γιορτές που πλησιάζουν αποτελούν ιδανική αφορμή για να συγκεντρωθεί ξανά η οικογένεια γύρω από το τραπέζι σαν σε μια μικρή τελετουργία.
Category Archives: Άρθρα
Η περιήγηση ως μέσο μάθησης: τοπία φύσης και πολιτισμού στην πόλη των Τρικάλων |
http://www.peekpemagazine.gr/issue
Αμαλία Ηλιάδη, φιλόλογος- ιστορικός, Δ/ντρια 3ου Γυμνασίου Τρικάλων
«Ο μυστικός κήπος των συγκρούσεων και των συναισθημάτων κατά τη διάρκεια της σχολικής μας ζωής»
Το 3ο Γυμνάσιο Τρικάλων, στο πλαίσιο της προσπάθειας που καταβάλλει για την προώθηση της επικοινωνίας και της επιμόρφωσης των μελών της σχολικής κοινότητας, εκπαιδευτικών και γονέων , πραγματοποίησε την 2η για εφέτος επιμορφωτική του συνάντηση, την Τετάρτη 4/12/2013 και ώρα 6.30-8.30 μ.μ με θεματική επιλογή: «Συγκρούσεις και Συναισθήματα στη Σχολική ζωή» και με εισηγήτρια την κ. Καραμπατζάκη Δέσποινα, διδάκτορα ψυχολογίας και υπεύθυνη του Συμβουλευτικού Σταθμού Νέων της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης Ν. Τρικάλων. Η εκδήλωση έλαβε χώρα στην Αίθουσα Πολλαπλών Χρήσεων του 3ου Γυμνασίου και είχε διττό χαρακτήρα, θεωρητικό και βιωματικό.
Η κ. Καραμπατζάκη αναφέρθηκε στη σύγχρονη αντίληψη για το ρόλο του σχολείου ως πλαισίου που νοιάζεται και φροντίζει το μαθητή, που προάγει όχι μόνο τη μάθηση, αλλά και την ψυχοκοινωνική ανάπτυξη και προσαρμογή των παιδιών, που έχει προσδώσει μια νέα προοπτική στο πάγιο αίτημα για ποιοτική εκπαίδευση και ψυχοκοινωνική στήριξη των παιδιών στο σχολικό περιβάλλον. Η προαγωγή της ψυχικής υγείας και ευεξίας στη σχολική κοινότητα και στη διαμόρφωση ενός κλίματος αμοιβαίου σεβασμού, κατανόησης και αποδοχής των ιδιαιτεροτήτων μέσα στη σχολική τάξη, μέσω της καλλιέργειας δεξιοτήτων σε θέματα επικοινωνίας, κατανόησης και συνεργασίας, εφαρμόζεται είτε από σχολικούς ψυχολόγους, είτε από τους ίδιους τους εκπαιδευτικούς μετά από κατάλληλη κατάρτιση και επιμόρφωση.
Η εισηγήτρια, μέσα από την ενεργητική εμπλοκή των συμμετεχόντων, κατά ομάδες, σε φάσεις ομαδοσυνεργατικής εμψύχωσης και διδασκαλίας, επεσήμανε προβλήματα στην επικοινωνία εκπαιδευτικών-μαθητών, μαθητών-μαθητών, γονέων-μαθητών, που ως τροχοπέδη της προσωπικής και επαγγελματικής εξέλιξης των μελών της σχολικής κοινότητας, μπορούν να αντιμετωπιστούν μέσα από τη συμβουλευτική διάσταση του ρόλου του εκπαιδευτικού, τα στάδια της συμβουλευτικής διαδικασίας, την ενσυναίσθηση και τις δεξιότητες επικοινωνίας στο σχολικό περιβάλλον.
Στη συνέχεια η κ. Καραμπατζάκη Δέσποινα περιέγραψε γλαφυρά, μέσα από βιωματικές αφηγήσεις, παραδείγματα και τις επισημάνσεις και παρεμβάσεις των εμπλεκομένων που προκλήθηκαν, την κομβική σημασία της εξελικτικής πορείας της αυτοαντίληψης, της πολυδιάστατης δομής της και της αναγνώρισης, έκφρασης και διαχείρισης των συγκρούσεων και των συναισθημάτων που αυτές προκαλούν. Οι ακόλουθες υποενότητες λειτούργησαν ως βασικοί άξονες της αναλυτικής της παρουσίασης:
– Συναισθηματική ανάπτυξη του ατόμου και δη του εφήβου
– Πως ερμηνεύουν και αντιμετωπίζουν παιδιά και ενήλικες τις συγκρούσεις στο χώρο του σχολείου και τα αρνητικά και δυσάρεστα συναισθήματα που προκύπτουν από αυτές
– Συναισθήματα και μαθησιακή διαδικασία
– Διαφυλικές διαφορές και συναισθήματα
– Η επίδραση των συγκρούσεων στην ψυχική υγεία των ατόμων
– Δεξιότητες συναισθηματικής επάρκειας
– Συναισθηματική νοημοσύνη – Συναισθηματική αγωγή στο σχολικό πλαίσιο: η σημασία της ενσυναίσθησης
– Δομή και περιεχόμενο της ενότητας “Συναισθήματα” :Αυτοαντίληψη-Αυτοεκτίμηση, Διαστάσεις της αυτοαντίληψης
Η έμπειρη σε θέματα σχολικής ψυχολογίας εισηγήτρια έκλεισε την παρουσίασή της με έναν εύγλωττο, συμβολικό μύθο που είχε στο επίκεντρό του την ψυχική ευελιξία και ανθεκτικότητα μαθητών, εκπαιδευτικών και γονέων στην εποχή της κρίσης, αφού στον «μυστικό κήπο» των συγκρούσεων και των συναισθημάτων κατά τη διάρκεια της σχολικής μας ζωής ανθίζουν χαμόγελα, θυμοί, απλώνονται αγκαλιές, σφίγγονται γροθιές, ξεχνιούνται λύπες, παραμερίζονται ντροπές, απαλείφονται φόβοι, κρύβονται, και ταυτόχρονα, αποκαλύπτονται πρόσωπα.
Αμαλία Κ. Ηλιάδη, φιλόλογος-ιστορικός
Δ/ντρια 3ου Γυμνασίου Τρικάλων
ΕΝΤΥΠΩΣΕΙΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΠΙΣΚΕΨΗ ΣΤΟ ΤΜΗΜΑ ΤΡΟΧΑΙΑΣ ΤΡΙΚΑΛΩΝ
Το τμήμα τροχαίας της πόλης μας επιλέξαμε να επισκεφτούμε στα πλαίσια του προγράμματος ecomobility. Είναι μια περιβαλλοντική εκστρατεία ευαισθητοποίησης των εφήβων, που τελεί υπό την αιγίδα των Υπουργείων Παιδείας & Θρησκευμάτων, Μεταφορών & Επικοινωνιών, Ανάπτυξης, του Υπουργείου Ναυτιλίας, Αιγαίου και Νησιωτικής Πολιτικής, του Επιτρόπου Περιβάλλοντος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής κ. Σταύρου Δήμα καθώς και της Αντιπροσωπίας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στην Ελλάδα και πραγματοποιεί το σχολείο μας για το σχολικό έτος 2013-14. Στόχος του προγράμματος είναι να μελετήσουν οι μαθητές τα προβλήματα που προκαλούν οι συνθήκες και οι συνήθειες μετακίνησης στην πόλη μας. Σκοπός είναι επιπλέον, μέσα από τις εργασίες τους να ευαισθητοποιηθούν στα προβλήματα αυτά, ώστε να ενεργοποιηθούν κάνοντας προτάσεις για οικολογικούς τρόπους μετακίνησης. Η βελτίωση της ποιότητας ζωής, η μείωση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης και η ελευθερία μετακίνησης των πολιτών αποτελεί επιτακτική ανάγκη για την αναζήτηση κυκλοφοριακών λύσεων και για ένα νέο σχεδιασμό της πόλης σύμφωνα με τον προσανατολισμό της Ευρώπης για βιώσιμη κινητικότητα των πολιτών.
Στη βάση λοιπόν αυτών των προσανατολισμών αναζητήσαμε προτάσεις, σκέψεις και προβληματισμούς από τους υπευθύνους του τμήματος τροχαίας Τρικάλων. Μας υποδέχθηκε η υποδιοικητής, αστυνόμος Β΄, κ. Κόφφα Νίκη, η οποία με το χαμόγελό της και την ευγένειά της μας έκανε αμέσως να αισθανθούμε άνετα στο γραφείο της και να ξεκινήσουμε τη συνέντευξη. Η κ. Κόφφα απάντησε πρόθυμα σε όλες τις ερωτήσεις μας για τα προβλήματα που αντιμετωπίζει η πόλη μας στις μετακινήσεις. Αυτά εστιάζονται κυρίως τη Δευτέρα, την ημέρα της Λαϊκής Αγοράς. Επίσης αναφέρθηκε στα παράνομα παρκαρίσματα, ιδιαίτερα στις θέσεις όπου υπάρχουν ράμπες για άτομα με ειδικές ανάγκες, και γενικότερα για την έλλειψη εφαρμογής των κανόνων οδικής κυκλοφορίας. Πέρα όμως απ? αυτά τα προβλήματα αναγνώρισε και την εκτεταμένη χρήση του ποδηλάτου στην πόλη μας, ιδιαίτερα τους καλοκαιρινούς μήνες αλλά και γενικότερα λόγω της σημερινής οικονομικής κρίσης. Σημείωσε βέβαια, ότι δεν λειτουργούν στην πραγματικότητα οι υπάρχοντες ποδηλατόδρομοι και ο καθένας κυκλοφορεί όπου βολεύεται χωρίς παρόλα αυτά να σημειώνονται ατυχήματα. Ακόμα μας ενημέρωσε για τον νέο περιφερειακό δρόμο που σχεδιάζεται να δοθεί στην κυκλοφορία για την αποσυμφόρηση του κέντρου της πόλης. Γενικότερα μας μίλησε για τη συμπεριφορά των οδηγών και την αλλαγή νοοτροπίας που παρατηρείται τα τελευταία χρόνια με αποτέλεσμα τη μείωση των τροχαίων ατυχημάτων. Τόνισε βέβαια ότι η ευαισθητοποίηση των πολιτών στη νεαρή ηλικία και ιδιαίτερα μέσα από την εκπαίδευση είναι το κλειδί για την υιοθέτηση πιο οικολογικών συμπεριφορών και πολιτισμένων στάσεων. Μας διαβεβαίωσε ότι το τμήμα τροχαίας θα είναι πάντα αρωγός σε οποιαδήποτε προσπάθεια σχεδιαστεί από το σχολείο μας, όπως μια βόλτα με το ποδήλατο από τους μαθητές ή μια ενημερωτική ημερίδα.
Μετά από την εμπεριστατωμένη αυτή συνέντευξη με την κ. Κόφφα, επισκεφτήκαμε το γραφείο του διοικητή του τμήματος, αστυνόμου Α΄, κ. Καππά Αθανασίου. Η συζήτηση μαζί του μας έκανε σοφότερες, αφού μας έδωσε χρήσιμες συμβουλές για τη συμπεριφορά μας ως αυριανούς οδηγούς.
Η επίσκεψη έκλεισε με αναμνηστικά δώρα και την διαβεβαίωση ότι η Τροχαία Τρικάλων θα είναι δίπλα μας για να συνδράμει στην προσπάθειά μας για αλλαγή στάσεων και συμπεριφορών που αφορούν τη μετακίνηση στην πόλη μας.
Οι μαθήτριες της ομάδας ecomobility
του 3ου Γυμνασίου Τρικάλων
Χασιώτη Μαρία
Ψύχου Δέσποινα
Τσαγκαδοπούλου Ζωή.
«Ήρωες: φιλοσοφία ηρώων= φιλοσοφία Ελλήνων»
Γυμνασίου Τρικάλων
«Παπαί Μαρδόνιε, κοίους επ? άνδρας ήγαγες
μαχεσομένους ημέας, οι ου περί χρημάτων
τον αγώνα ποιεύνται, αλλά περί αρετής!»
Αφανή και άγνωστο ήρωα -ανάμεσα σε πολλούς άλλους- επικαλείται το απόσπασμα? με την εθελοθυσία του οποίου η φυλή μας, όχι μόνον έζησε μέσα σε δεινές δοκιμασίες και μεγίστους κινδύνους, τους οποίους προκάλεσαν σκληροί εχθροί και αδυσώπητοι, αλλά έγινε μητέρα του πολιτισμού με τους απαράμιλλους ποιητές, σοφούς και καλλιτέχνες της και δίδαξε έτσι ? πρώτη αυτή ? στους ανθρώπους την αξία των υψηλών εννοιών της Πατρίδος και της Ελευθερίας. Διαβάστε περισσότερα…
Αμαλία Κ. Ηλιάδη, φιλόλογος-ιστορικός, (Μεταπτυχιακό Δίπλωμα Βυζαντινής Ιστορίας απ΄ το Α.Π.Θ.), Δ/ντρια 3ου Γυμνασίου Τρικάλων
«Φασισμός-Κομμουνισμός στην Ευρώπη κατά το Μεσοπόλεμο: Η περίπτωση της Ελλάδος και άλλων ευρωπαϊκών και βαλκανικών κρατών»
μια μελέτη από την κ. Αμαλία Κ. Ηλιάδη, φιλόλογο-ιστορικό, (Μεταπτυχιακό Δίπλωμα Βυζαντινής Ιστορίας απ΄ το Α.Π.Θ.), Δ/ντρια 3ου Γυμνασίου Τρικάλων
Η ανταλλαγή αλληλοκατηγοριών και αλληλοαπορρίψεων δεν απέτρεψαν τη σύσφιξη των σχέσεων μεταξύ Ιταλίας και Σοβιετικής Ένωσης. Οι επαφές τους ήταν γενικά φιλικές, και ο Μουσολίνι προσέβλεπε στο να πατρονάρει τη Ρωσία για να προωθήσει αναθεωρήσεις στα ευρωπαϊκά ζητήματα, αν και την ίδια στιγμή ανησυχούσε μήπως η Κομιντέρν γίνει ο επαναστατικός ανταγωνιστής του φασισμού. Αν και η προπαγάνδα της Κομιντέρν από πολύ καιρό χρησιμοποιούσε τη λέξη φασισμός προσβλητικά, η σοβιετική κυβέρνηση δεν έβλεπε την Ιταλία ως απειλή, και το εμπόριο μεταξύ των δύο δυνάμεων αυξήθηκε την περίοδο 1930-32. Μετά την εμφάνιση του Χίτλερ, ο Στάλιν ήλπιζε να χρησιμοποιήσει την Ιταλία ως μοχλό πίεσης εναντίον της Γερμανίας. Ένα καινούργιο οικονομικό σύμφωνο υπογράφτηκε το 1933, κι έπειτα από τέσσερις μήνες ακολούθησε το Ιταλοσοβιετικό Σύμφωνο Φιλίας, Ουδετερότητας και μη Επίθεσης (ένα παρόμοιο σύμφωνο υπογράφτηκε τον προηγούμενο χρόνο μεταξύ Γαλλίας και Σοβιετικής Ένωσης). Διαβάστε περισσότερα…
«Το μάθημα της Ιστορίας και η προβληματική του στη σύγχρονη εκπαίδευση»
από την κ. Αμαλία Κ. Ηλιάδη, φιλόλογο-ιστορικό, (Μεταπτυχιακό Δίπλωμα Βυζαντινής Ιστορίας απ΄ το Α.Π.Θ.), Δ/ντρια 3ου Γυμνασίου Τρικάλων
Ι.«Επίσημη» ιστορία και πολιτική στην εκπαίδευση.
Κάθε χώρα αποδέχεται κάποιες ιστορικές απόψεις για το παρελθόν της και τις προβάλλει από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, την ιστορική συγγραφή, τους πολιτικούς λόγους, την πολιτιστική έκφραση και την κυρίαρχη ιδεολογία. Το ισχυρότερο όμως μέσο επιβολής της «επίσημης» ιστορίας είναι η εκπαίδευση, τα σχολικά εγχειρίδια ιστορίας και οι εκπαιδευτικοί που τα αξιοποιούν.
Αν όμως δεχτούμε ότι οι εκπαιδευτικοί, τις περισσότερες φορές, αποδέχονται ιδεολογικά το σχολικό βιβλίο ή δεν τους επιτρέπεται να έχουν άλλη άποψη, συμπεραίνουμε ότι είναι κύριος ο ρόλος του σχολικού βιβλίου ιστορίας που, πέρα από την απλή γνωστοποίηση του παρελθόντος, προβάλλει ιδέες, θέσεις, απόψεις. Έτσι η πολιτεία προσπαθεί να διαμορφώσει ιστορική και κοινωνική συνείδηση στα νεαρά μέλη της κοινωνίας.
Η εξέλιξη της ιστορικής επιστήμης και των μεθοδολογικών αρχών της ιστορίας τον 20ό αιώνα απέδειξε ότι η εικόνα του παρελθόντος δεν είναι μία και «αντικειμενική». Αντίθετα, όλοι οι ιστορικοί πια δέχονται την πολλαπλότητα των ιστορικών κριτηρίων, τόσο στην επιλογή του ιστορικού υλικού όσο και στην ερμηνεία του. Η στάση του ιστορικού απέναντι στα γεγονότα είναι καθοριστική για την παρουσία του παρελθόντος και τα κριτήρια αυτής της στάσης δεν μπορεί παρά να έχουν υποκειμενισμό. Ποικίλοι παράγοντες επιδρούν στην ιστορική σκέψη, όπως οι φιλοσοφικές και κοινωνικές απόψεις, η εθνότητα, το πολιτιστικό περιβάλλον, οι συμπάθειες ή αντιπάθειες, τα συμφέροντα, ατομικά ή ομαδικά κλπ. Γενικότερα δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι το παρελθόν το αντικρίζει ο ιστορικός μέσα από τις εμπειρίες και τις αντιλήψεις του παρόντος. Επομένως η άποψη της μιας και «αντικειμενικής», «επίσημης» ιστορικής άποψης είναι τουλάχιστον αντιεπιστημονική, αν δεν κρύβει άλλες σκοπιμότητες.
Όσο επικίνδυνη είναι η απολυτοποίηση της ιστορικής αλήθειας, άλλο τόσο επικίνδυνος είναι ο σχετικισμός και ο σκεπτικισμός στην ιστορική σκέψη. Εάν δεχτούμε ότι όλες οι απόψεις είναι σχετικές, άρα αποδεκτές, δεν μπορούμε να ξεχωρίσουμε μια αληθή ιστορική κρίση από μια ψευδή. Πώς λοιπόν μπορούμε να αντιληφθούμε την αντικειμενικότητα στην ιστορία μέσα από αυτή την πολυπλοκότητα του υποκειμενισμού των ιστορικών; Όσο κι αν η άποψή μας για το παρελθόν είναι υποκειμενική, το ίδιο το παρελθόν υπήρξε ως μια αντικειμενική πραγματικότητα. Προς τη γνώση αυτής της πραγματικότητας τείνει η ιστορική επιστήμη μέσα από το διάλογο και τις «συγκλίνουσες» αντιθέσεις των ιστορικών. Η αντικειμενικότητα και η αλήθεια είναι ένα «όριο», με τη μαθηματική χρήση του όρου, (αυτό ισχύει για τη γνώμη στο σύνολό της και όχι μόνο για την ιστορική επιστήμη). Σ? αυτό προσπαθούμε να φτάσουμε μέσα από τη διαλεκτική σύνθεση των αντιθέσεων και των διαφορετικών απόψεων. Αυτή είναι η δουλειά των ιστορικών κάθε εποχής, γι? αυτό και η «ιστορία διαρκώς ξαναγράφεται».
Όμως σκόπιμο είναι να τονίσουμε ότι η επιστήμη της ιστορίας, παρόλα τα προβλήματα ιδεολογίας-υποκειμενισμού που αντιμετωπίζει, σαφώς διακρίνεται από την παραχάραξη του παρελθόντος και την πολιτική προπαγάνδα που στόχο δεν έχει την αναζήτηση της αλήθειας, αλλά την εξυπηρέτηση πολύ συγκεκριμένων σκοπιμοτήτων και συμφερόντων. Είναι σημαντικό κριτήριο ήθους ο σεβασμός στα γεγονότα (όσο κι αν ακούγεται θετικιστικό), που αποκλείει τη σκόπιμη αποσιώπηση ή έξαρση γεγονότων και πολύ περισσότερο τη συνειδητή παραποίησή τους.
Παρά τη θεωρητική απόρριψη της «επίσημης» ιστορίας δεν μπορούμε να δεχτούμε ότι κάτι τέτοιο δε συμβαίνει στην εκπαιδευτική πράξη κάθε κράτους. Η ιστορική γνώση είναι απαραίτητο εφόδιο για τη νέα γενιά και η σχολική ιστορία κύριο μέσο διδασκαλίας της. Κάθε εκπαιδευτικό σύστημα έχει πολιτικούς στόχους και η σχολική ιστορία εντάσσεται στις σκοπιμότητες του εκπαιδευτικού συστήματος κάθε χώρας, που είναι ανάλογο με το κοινωνικο-πολιτικό καθεστώς της. Επομένως τα σχολικά εγχειρίδια έχουν συγκεκριμένους στόχους και «οπτικές» παρουσίασης του παρελθόντος που εξυπηρετούν συγκεκριμένα συμφέροντα, υποβάλλουν ιδέες, κρίσεις και διαμορφώνουν συνειδήσεις. Μπορούν λοιπόν να προβάλλουν εθνικιστικές «αιχμές» και να τονίζουν τις αντιθέσεις με τους γειτονικούς λαούς ή αντίθετα να προωθούν ιδέες «συνεργασίας», φιλίας και ειρήνης.
Δεν είναι παράξενο λοιπόν τα σχολικά εγχειρίδια ιστορίας να αλλάζουν, όταν αλλάζει και η εξωτερική πολιτική μιας χώρας. Τότε το παρελθόν πρέπει να παρουσιαστεί κάτω από άλλα πρίσματα για να εξυπηρετήσει τους νέους πολιτικούς στόχους.
Παρόλα αυτά όμως, ένα σχολικό εγχειρίδιο οφείλει τουλάχιστον να μην είναι ιστορική παραχάραξη ή αντιεπιστημονική θεώρηση. Η συγγραφή ενός ιστορικού εγχειριδίου είναι ανάλογη με την εξέλιξη της ιστορικής επιστήμης και μεθόδου. Απαραίτητη, λοιπόν, είναι η συνεργασία των χωρών και η ανταλλαγή απόψεων σε θέματα θεωρίας και επιστημονικής εξέλιξης. Μπορεί να υπάρχουν διαφορετικές απόψεις, όχι όμως πολλές και τελείως αντιφατικές «αλήθειες».
ΙΙ. Οι αρχές της «Σύστασης για την εκπαίδευση» της UNESCO (1974) και τα εγχειρίδια ιστορίας των χωρών-κρατών μελών της.
Αντιμετωπίζοντας τις «εθνικιστικές» τάσεις στην εκπαίδευση και το πρόβλημα της ειρηνικής συνύπαρξης των λαών, η Γενική Διάσκεψη του ΟΗΕ για την εκπαίδευση, την Επιστήμη και τον Πολιτισμό διατύπωσε τη «Σύσταση» αυτή στις 17 Οκτωβρίου 1974 με στόχο «να συμβάλει στην κατανόηση, τη συνεργασία και την παγκόσμια ειρήνη, και την εκπαίδευση για τα ανθρώπινα δικαιώματα και τις θεμελιώδεις ελευθερίες».
Στη συνέχεια θα παρουσιάσουμε βασικές αρχές της «Σύστασης» και παρατηρήσεις σχετικές με το αν και πόσο τηρούνται στα σχολικά εγχειρίδια των γειτονικών λαών.
Ήδη από την εισαγωγή της Σύστασης η Διάσκεψη εντοπίζει τα προβλήματα στην εκπαίδευση και την πραγματικότητα, που δείχνει ότι τις πιο πολλές φορές η απόσταση ανάμεσα στους θεωρητικούς στόχους της Σύστασης και στην εκπαιδευτική πράξη είναι πολύ μεγάλη και ο δρόμος που πρέπει να διανυθεί για την υλοποίησή τους δύσκολος. Εξάλλου, συχνά, εντοπίζουμε μια σκόπιμη ασυνέπεια στις θέσεις της επίσημης εξωτερικής πολιτικής και την εκπαίδευσης ενός κράτους και ο δρόμος γίνεται δυσκολότερος.
Η δυσκολία έγκειται στο πώς θα υλοποιηθούν οι αρχές της Σύστασης από χώρες και λαούς που έχουν διαφορετικά κοινωνικά και πολιτικά συστήματα ? ένα τέτοιο παράδειγμα είναι η Βαλκανική ? διαφορετικές βλέψεις και συμφέροντα. Η εξισορρόπηση αυτών των εθνικών αντιθέσεων είναι ο στόχος της Σύστασης, που προσπαθεί να θεμελιώσει μέσα από «την εκπαίδευση σε διεθνές επίπεδο» τη συνεργασία των λαών και την ειρήνη παγκοσμίως. Στενότατη σχέση με τους στόχους της Σύστασης έχει το μάθημα της ιστορίας καθώς και των θρησκευτικών, της γεωγραφίας και της κοινωνιολογίας.
Η έρευνα και η γνώση του παρελθόντος ενός λαού, αλλά και η παρουσίαση της ιστορικής εξέλιξης του ανθρώπου συνολικά, παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον μέσα από τα σχολικά βιβλία της ιστορίας, γιατί γίνονται αναφορές και στην ιστορία των γειτονικών χωρών. Η ιστορική πληροφόρηση είναι φορτισμένη με συγκινησιακά στοιχεία και αξιολογικές κρίσεις που εκφράζουν τους πόθους και τα οράματα του κάθε λαού, συχνά σκόπιμα κατευθυνόμενα. Σημαντικό ενδιαφέρον παρουσιάζει η αξιοπιστία της ιστορικής πληροφόρησης των σχολικών βιβλίων και οι απόπειρες συγγραφής νέων βιβλίων με νέους προσανατολισμούς.
Όμως το αποτέλεσμα της εκπαιδευτικής πράξης είναι η αξιοποίηση του σχολικού βιβλίου από τον εκπαιδευτικό. Το βιβλίο αποτελεί αφόρμηση για προσωπική παρέμβαση του δασκάλου (επιμορφωμένου ή μη) και εκτροπή της διδασκαλίας σε άλλους στόχους (κριτική-σχόλια) πέρα από το κείμενο του βιβλίου. Το πρόβλημα γίνεται ακόμα πιο πολύπλοκο, αν λάβουμε υπόψη την «αντοχή» της νοοτροπίας (και του εκπαιδευτικού) σε κάθε απόπειρα εξέλιξης, μεταβολής, ακόμα και θεσμοθετημένης μέσα από το σχολικό εγχειρίδιο.
Το συμπέρασμα λοιπόν που βγάζουμε είναι ότι οι στόχοι της Σύστασης του ΟΗΕ μπορούν να πραγματοποιηθούν μέσα από δύο προϋποθέσεις: (α) τη συγγραφή εγχειριδίων ιστορίας που θα ακολουθούν τις αρχές της Σύστασης και (β) την κατάλληλη αξιοποίησή τους από το εκπαιδευτικό προσωπικό. Το τελικό αποτέλεσμα προκύπτει από τη διαλεκτική σχέση σχολικού βιβλίου και χρήστη, δασκάλου ή μαθητή.
Υποχρέωση των σχολικών βιβλίων είναι η παρουσίαση και σε βάθος ανάλυση των παραγόντων και καταστάσεων που αποτελούν σημεία έντασης και προστριβής ανάμεσα στις χώρες. Έτσι, αποκαλύπτονται τα πραγματικά συμφέροντα των λαών και «εκείνα των ομάδων που μονοπωλούν την οικονομική και πολιτική εξουσία, ασκούν την εκμετάλλευση και υποθάλπουν τον πόλεμο». Απορρίπτεται λοιπόν, η απόκρυψη ή σκόπιμη παραποίηση φλεγόντων θεμάτων και η λογοκρισία στα κρίσιμα σημεία της εξιστόρησης των γεγονότων. Μόνο έτσι, τονίζεται στη Σύσταση, θα μελετηθούν οι μέθοδοι για το ξεπέρασμα αυτών των αντιθέσεων που αποτελούν εμπόδια για την «ουσιαστική διεθνή συνεργασία».
Ένας τρόπος για να ξεκινήσει μια τέτοια απόπειρα στην εκπαίδευση είναι η στενή συνεργασία ανάμεσα στην Unesco και στα κράτη-μέλη. Είναι απαραίτητη η έρευνα και η συνεργασία των εθνικών εκπαιδευτικών ιδρυμάτων για την τροποποίηση και βελτίωση των σχολικών εγχειριδίων, ώστε, σύμφωνα με το κείμενο της Ουνέσκο, να «ξεπεραστούν οι παρεξηγήσεις των λαών και να αντικατασταθούν για την καλύτερη γνώση του καθενός και για μια καλύτερη αλληλοκατανόηση και αλληλοεκτίμηση».
(Δακτυλογράφηση: Βάσω Κ. Ηλιάδη).
«Όψεις της πολιτικής ιδεολογίας των Βυζαντινών μέσα από τη χρονογραφία, τη δημοσιογραφία, εν τινι τρόπω, της εποχής εκείνης»
από την κ. Αμαλία Κ. Ηλιάδη, φιλόλογο-ιστορικό, (Μεταπτυχιακό Δίπλωμα Βυζαντινής Ιστορίας απ΄ το Α.Π.Θ.), Δ/ντρια 3ου Γυμνασίου Τρικάλων
Ορισμένες βυζαντινές αφηγήσεις του είδους της χρονογραφίας, σύμφωνα με τον Χέρμπερτ Χούνγκερ, αποσκοπούν στο να παρουσιάσουν μερικούς αυτοκράτορες, μέσα από ορισμένες σημαντικές αποφάσεις τους, ως τους εξουσιοδοτημένους από τον Θεό υπερασπιστές του δικαίου και κυρίως ως προστάτες των αδυνάτων και φτωχών.
Ο Βελεντινιανός Α΄, ο οποίος λόγω της πίστης του στην ορθοδοξία απολαμβάνει την προτίμηση των χρονογράφων, σε αντίθεση προς τον αδερφό του, τον οπαδό του αρειανισμού Βάλεντα, συνδέεται με μια ιστορία αυτού του είδους: Μια γυναίκα με το όνομα Βερονίκη χάνει την περιουσία της εξαιτίας του πλούσιου και ισχυρού praepositus Ροδανού και απευθύνεται στον αυτοκράτορα Βαλεντινιανό ζητώντας βοήθεια. Όταν ο ανώτατος υπάλληλος, πιστεύοντας στην επιρροή του, δεν υπακούει στην εντολή του αυτοκράτορα να επιστρέψει ό,τι είχε αποκτήσει παράνομα, ο Βαλεντινιανός τον καθαιρεί από το αξίωμά του ενώπιον της συγκλήτου και διατάζει να καεί στον ιππόδρομο, κάνοντας δημόσια γνωστό το παράπτωμά του. Στη γυναίκα επιστρέφεται ό,τι της είχε αφαιρεθεί, και έτσι ο αυτοκράτορας υμνείται ως υπέρμαχος της δικαιοσύνης.
Η ιστορία αυτή κινείται στο ίδιο πλαίσιο όπως εκείνη που παραδίδεται για τον Θεόφιλο. Μια φτωχή γυναίκα καταφεύγει στον αυτοκράτορα ζητώντας το δίκιο της, γιατί ο ισχυρός Πετρωνάς, ένας συγγενής του αυτοκράτορα, έχτισε μπροστά στο μικρό της σπίτι ένα τεράστιο κτίριο, στερώντας της έτσι το φως και τον ήλιο. Ο αυτοκράτορας αφού ήλεγξε την ορθότητα της κατηγορίας, διέταξε να γκρεμιστεί το σπίτι του Πετρωνά κι ο ίδιος να μαστιγωθεί δημόσια. Μια παρόμοια αλλά εκτενέστερη ιστορία, που αφορά τον αυτοκράτορα Ιουστίνο Β΄, διηγείται ο Κωνσταντίνος Μανασσής. Μια φτωχή χήρα καταγγέλλει έναν ισχυρό μάγιστρο, συγγενή του αυτοκράτορα (το όνομά του δεν αναφέρεται), ότι της έκλεψε όλο το βιός της. Ο αυτοκράτορας τον καλεί σε απολογία, αυτός όμως δεν δίνει σημασία, οργανώνει μάλιστα ένα πλούσιο φαγοπότι για τους φίλους του. Ο έπαρχος, που διόρισε ο αυτοκράτορας δικαστή, εξουσιοδοτείται από τον Ιουστίνο να συλλάβει τον μάγιστρο κατά τη διάρκεια της γιορτής και να τον οδηγήσει στο δικαστήριο. Αυτός βέβαια δεν έχει να προβάλει καμία δικαιολογία, μαστιγώνεται, κουρεύεται εν χρώ και διαπομπεύεται. Η χήρα παίρνει πίσω ό,τι της ανήκε, και έτσι ο αυτοκράτορας παρουσιάζεται ως το υπόδειγμα του αδέκαστου και δίκαιου. Αυτή τη φορά είναι πιο εμφανής ο επιθετικός τόνος εναντίον του ισχυρού. Τονίζονται ιδιαίτερα η ασωτεία του κατά τη διάρκεια του συμποσίου και οι αντικοινωνικές του αυθαιρεσίες, που έρχονται σε αντίθεση με την αξιοθρήνητη λιποθυμία του κατηγορουμένου στο δικαστήριο. Η αυτοκράτειρα Σοφία αποδείχτηκε αντάξια του συζύγου της, όταν λόγω της δύσκολης οικονομικής κατάστασης έκαψε τις αποδείξεις των χρεών και αποζημίωσε τους πιστωτές από την προσωπική της περιουσία. Η δικαιοσύνη και αι ευεργεσίαι ήταν από τα βασικά στοιχεία που συνέθεταν τη βυζαντινή αυτοκρατορική ιδέα. Για τον αυτοκράτορα Θεόφιλο διηγούνταν ότι γύριζε «ινκόγνιτο» στις αγορές για να ενημερώνεται για τις τιμές των τροφίμων, των καυσίμων και των ενδυμάτων.
Μια άλλη διήγηση ρίχνει το βάρος από τη μια μεριά στις αντίξοες κοινωνικές συνθήκες και από την άλλη στην ανυπέρβλητη δικαιοσύνη και την αμερόληπτη ανιδιοτέλεια του αυτοκράτορα. Ένας στρατηγός παίρνει από έναν ιππέα το έξοχο άλογό του, που επανειλημμένα του είχε σώσει τη ζωή, και το χαρίζει στον αυτοκράτορα Θεόφιλο σαν να ήταν δικό του. Ο στρατιώτης σκοτώνεται στη μάχη, και η χήρα του, που δεν έχει πια τα μέσα να θρέψει τα παιδιά της, απευθύνεται στον γνωστό για τη δικαιοσύνη του αυτοκράτορα. Κατά τη διάρκεια της μετάβασης της βασιλικής πομπής στην εκκλησία των Βλαχερνών δεν διστάζει να ορμήσει μπροστά στον αυτοκράτορα και να κρατήσει τα χαλινάρια του αλόγου του, που δεν είναι άλλο από εκείνο του άντρα της. Ο Θεόφιλος ακούει όλη την ιστορία και φέρνει τον έκπληκτο στρατηγό σε αντιπαράθεση με την κατήγορο. Ο στρατηγός παραδέχεται την ενοχή του και ικετεύει να του δοθεί χάρη. Ο αυτοκράτορας τον τιμωρεί με εξορία και ορίζει τη χήρα και τα παιδιά της κληρονόμους του ενόχου.
Όλες αυτές οι ιστορίες, που αναφέρθηκαν με συντομία, διακρίνονται για την τάση τους να στρέφονται κυρίως εναντίον των ισχυρών, των εκπροσώπων της ανώτερης τάξης, που εκμεταλλεύτηκαν την κοινωνική τους θέση για να πλουτίσουν σε βάρος άλλων πολιτικά ασθενέστερων προσώπων. Ένα από τα κύρια καθήκοντα του βυζαντινού αυτοκράτορα ήταν να αντιμετωπίζει αυτές τις αδικίες, κάτι που δεν το κατόρθωνε πάντα. Οι διηγήσεις αυτές στις χρονογραφίες απέβλεπαν στο να δημιουργήσουν στους αναγνώστες (ή ακροατές) την πεποίθηση ότι ο αυτοκράτορας έπαιρνε πάντα θέση υπέρ των φτωχών και καταπιεσμένων και εναντίον των ισχυρών και των εκμεταλλευτών. Ασφαλώς οι σκληρές κοινωνικές συνθήκες ήταν διαμέσου των αιώνων ο λόγος που οδηγούσε στη δημιουργία και εσκεμμένη διάδοση στο λαό τέτοιων ιστοριών, που έχουν περισσότερο το χαρακτήρα ενός άλλοθι.
Τέλος θα αναφέρουμε μια ιστορία που σκοπό είχε να εξάρει την ευεργεσία του αυτοκράτορα. Κάποτε, επί Θεοδώρου Α΄ Λάσκαρη, «ανήρ απλοϊκός τε και απερίσκεπτος» έτρεχε στους δρόμους της Νίκαιας και φώναζε σε κάθε γνωστό του να χαρεί μαζί του, γιατί σύντομα θα εμφανιζόταν «ο καλός αυτοκράτορας». Ο Θεόδωρος τον κάλεσε μπροστά του και τον ρώτησε αν αυτόν δεν τον θεωρεί καλό αυτοκράτορα. Ο απλοϊκός άνθρωπος είπε: «Τί μου έχεις δώσει ως σήμερα, ώστε να σε θεωρώ καλό;» «Δεν είναι σαν να σε ευεργετώ κάθε μέρα, όταν πολεμώ και κινδυνεύω για σένα και τους συμπολίτες σου;» είπε ο αυτοκράτορας. «Και ο ήλιος μας χαρίζει ζέστη και φως», απάντησε ο άνθρωπος, «αλλά δεν του χρωστούμε χάρη, γιατί κάνει μόνο αυτό που του έχει οριστεί να κάνει. Και συ εκπληρώνεις μόνο το καθήκον σου, όταν, όπως λες, μοχθείς και κινδυνεύεις για τους συμπατριώτες σου». «Και αν κάνω δώρα, θα είμαι ένας καλός ηγεμόνας;» ρώτησε ο αυτοκράτορας. «Και βέβαια» απάντησε ο απλοϊκός άνθρωπος. Ο αυτοκράτορας διέταξε να του δώσουν ρούχα και χρήματα, με αποτέλεσμα να πάψει ο άλλος να ψάχνει για τον καλό αυτοκράτορα, μια και ο Θεόδωρος ήταν ο «καλός τε και ολόκαλος και χρηστός βασιλεύς». Η ιστορία φαίνεται να έχει επινοηθεί, όπως εξάλλου και άλλες παρόμοιες, για να ρίξει φως σε μια σημαντική και θετική πλευρά της προσωπικότητας του αυτοκράτορα. Διάφορες λεπτομέρειες μας βάζουν παρ? όλ? αυτά σε σκέψεις: Ο απλοϊκός δεν είναι στην πραγματικότητα τόσο απλοϊκός, όσο θέλει ο συγγραφέας να πιστέψουμε. Δεν είναι μόνο το ότι κατορθώνει να βγει κερδισμένος. Δεν διστάζει να πει ανοιχτά στον αυτοκράτορα τις σκέψεις του και ουσιαστικά θέτει υπό αμφισβήτηση ένα σημαντικό στήριγμα της αυτοκρατορικής ιδεολογίας: την ανιδιοτελή χρήση της αυτοκρατορικής ισχύος προς όφελος των υπηκόων. Πολύ πετυχημένα χρησιμοποιεί στην επιχειρηματολογία του την παρομοίωση με τον ήλιο, μια παρομοίωση που σε κάθε Βυζαντινό ήταν γνωστή από τις επευφημίες στον ιππόδρομο, και στους μορφωμένους από εκατοντάδες ρητορικά κείμενα. Φαντάζεται κανείς τον δημιουργό αυτής της ιστορίας να υπομειδιά με ικανοποίηση. Παρ? όλ? αυτά ? ή ίσως ακριβώς γι? αυτό το λόγο ? οι Βυζαντινοί θα τη διάβαζαν με ευχαρίστηση.
Πηγές: Λέων Γραμματικός, Συνεχιστής του Θεοφάνους, Σκυλίτζης, Ιωάννης Ζωναράς έκδ. Pinder, Μανασσής, Μιχαήλ Γλυκάς, Εφραίμ, Πασχάλιον Χρονικό, Σύνοψις Σάθα, Hunger, Prooimion, Βυζαντινή Λογοτεχνία, Ψευδο-Κωδινός, Περί οφφικίων, έκδ. Verpeaux.
(Δακτυλογράφηση: Βάσω Κ. Ηλιάδη).
«Προτεινόμενες ερμηνείες για το φαινόμενο του φασισμού- ναζισμού από τη νεότερη και σύγχρονη ιστορική έρευνα»
μια μελέτη από την κ. Αμαλία Κ. Ηλιάδη, φιλόλογος-ιστορικός, (Μεταπτυχιακό Δίπλωμα Βυζαντινής Ιστορίας απ΄ το Α.Π.Θ.), Δ/ντρια 3ου Γυμνασίου Τρικάλων
Η αντίληψη ότι ο φασισμός θα πρέπει κατά κύριο λόγο να κατανοηθεί ως φορέας «του καπιταλισμού» ή των «μεγάλων επιχειρήσεων», του «χρηματιστικού καπιταλισμού», του «κρατικομονοπωλιακού καπιταλισμού», ή οιουδήποτε λογικού συνδυασμού των παραπάνω, είναι μια από τις πιο παλιές και πιο διαδεδομένες ερμηνείες, και για πολλές δεκαετίες χρησίμευσε ως η επίσημη θεωρία του κομουνισμού για το φασισμό.
Αν και αργότερα οι διαφωνούντες ή οι πιο κριτικοί κομουνιστές θα προσέφεραν διεξοδικότερες και πιο επεξεργασμένες θεωρίες, η «θεωρία του φορέα» υιοθετήθηκε από την Τρίτη Διεθνή το 1924 ως η επίσημη ερμηνεία του φασισμού (και του γερμανικού εθνικοσοσιαλισμού) και κωδικοποιήθηκε επίσημα το 1935 στον ορισμό του φασισμού ως «ανοικτής τρομοκρατικής δικτατορίας των πιο αντιδραστικών, πιο σοβινιστικών και πιο ιμπεριαλιστικών στοιχείων του χρηματιστικού κεφαλαίου». Οι κυριότεροι Δυτικοί μαρξιστές υποστηρικτές αυτής της αντίληψης στη δεκαετία του ?30 ήταν ο Ρ. Πάλμε Ντατ και ο Ντανιέλ Γκερίν.
Άμεσα συναρτημένη με την κομουνιστική αντίληψη του φορέα ήταν η έννοια ενός είδους «παν-φασισμού», που θεωρούσε ότι αφότου ο φασισμός παρουσιάστηκε ως όργανο του χρηματιστικού κεφαλαίου, όλες οι άλλες δυνάμεις που «υπηρετούν» τον καπιταλισμό ήταν επίσης «αντικειμενικά φασιστικές». Σ? αυτές φιγουράριζαν όχι μόνον όλες οι δεξιές αυταρχικές δυνάμεις και καθεστώτα, αλλά επίσης, περισσότερο προεξάρχοντες και ύπουλοι, μάλιστα, αυτοί, οι σοσιαλδημοκράτες που στα δημοκρατικά συστήματα «συνεργάζονταν» με τις καπιταλιστικές δυνάμεις. Έτσι, ήδη από το 1924, οι σοσιαλιστές έγιναν «σοσιαλφασίστες» – που αντικειμενικά ήταν οι πιο επικίνδυνοι «φασίστες» από όλους διότι υποτίθεται ότι αντιπροσώπευαν τους εργάτες. Διαβάστε περισσότερα…
«Πρώιμες σχέσεις, συσχετίσεις και ιδεολογικές ανταλλαγές μεταξύ ιταλικού φασισμού-κομμουνισμού-γερμανικού εθνικοσοσιαλισμού»
μια μελέτη από την Αμαλία Κ. Ηλιάδη, φιλόλογο-ιστορικό, (Μεταπτυχιακό Δίπλωμα Βυζαντινής Ιστορίας απ΄ το Α.Π.Θ.), Δ/ντρια 3ου Γυμνασίου Τρικάλων
Όλα τα βίαια επαναστατικά κινήματα και όλες οι ολοκληρωμένες δικτατορίες έχουν κάποια πράγματα κοινά, αν και στην περίπτωση του ιταλικού φασισμού και του μπολσεβικισμού οι διαφορές ήταν τουλάχιστον το ίδιο σημαντικές. Μετά το θάνατο του Λένιν το 1924 και τη μετέπειτα διατύπωση του Στάλιν: «Ο σοσιαλισμός σε μια μόνο «χώρα», αυξήθηκαν οι εικασίες γύρω από τη ρωσική εθνικοποίηση του μπολσεβικισμού και τη γέννηση στη Ρωσία ενός «εθνικού κομουνισμού». Η έννοια του «κόκκινου φασισμού», και γενικά του ολοκληρωτισμού, θα εξαπλωθεί περαιτέρω, ιδιαίτερα κατά την πρώτη φάση του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου και την πρώτη δεκαετία του Ψυχρού Πολέμου που ακολούθησε.
Η γενιά που ήρθε μετά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο παρήγαγε τις πιο ακραίες πολιτικές συγκρούσεις σε όλη την ευρωπαϊκή ιστορία, καθώς η πολιτική κοινωνία σε πολλές χώρες ήταν διασπασμένη, και την ίδια στιγμή, πολλές φορές, έτεινε να πολώνεται μεταξύ της Δεξιάς και της Αριστεράς.